Trường Nghị
Sông Nhị hay Sông Hồng, Sử xưa gọi là Sông Phú Lương. Cầu phao trên sông Nhị ở đây muốn nhắc đến là cái cầu mà thời Tôn sĩ Nghị đem binh Lưỡng Quảng và Vân Quý tiến vào Đại Việt cuối năm Mậu Thân (1788).
Theo tài liệu nghiên cứu của TS Nguyễn Duy Chính (Đại Học Ivrin – CaLifornia), Tôn Sĩ Nghị (1720 – 1796), viên tướng tư lệnh lực lượng viễn chinh của nhà Thanh là người tỉnh Chiết Giang, đỗ Tiến sĩ năm 1761, từng theo Phó Hằng (cha của Phúc Khang An) đánh Miến Điện năm 1769. Hoạn lộ của Tôn sĩ Nghị thăng tiến rất nhanh. Từ một công việc nhỏ lo soạn thảo tấu chương, thư từ, Tôn Sĩ Nghị được thăng Lang Trung Bộ Hộ, rồi Đốc Học Quý châu (1770 – 1774), Bố Chính Quảng Tây, rồi Tuần Phủ Vân Nam (1775). Chẳng bao lâu sau làm Tuần Phủ Quảng Tây rồi đổi sang Tuần Phủ Quảng Đông (1785). Năm sau nhận nhiệm vụ điều động quân lương, khí giới giúp Phúc Khang An bình định được loạn Thiên Địa Hội Lâm Sảng Văn ở Đài Loan nên được thăng hàm Thái Tử Thái Bảo, được vẽ hình trưng bày trong Tử Quang Các.
Sơ lược một chút tiểu sử của Tôn Sĩ Nghị để thấy Càn Long sủng ái, tin cậy Tôn Sĩ Nghị như thế nào khi giao cho trọng trách cầm đầu lực lượng viễn chinh. Binh tướng, quân lương được Càn Long cho tổ chức như thế nào để Tôn sĩ Nghị thực hiện chuyến nam chinh ?
Mượn tiếng cứu giúp vua tôi Lê Chiêu Thống, Tổng Đốc Lưỡng Quảng Tôn Sĩ Nghị được quyền điều động binh mã không những của Quảng Đông, Quảng Tây, mà còn của 2 tỉnh Vân Nam, Quý Châu, quân nghĩa dũng Điền Châu và thủy quân Phúc Kiến. Dưới trướng của Tôn Sĩ Nghị gồm những tướng lĩnh phần nhiều từng xông pha trận mạc, giỏi chiến trận, dày công trạng. Có người từng có hình trưng bày trong Tử Quang Các như Hứa Thế Hanh. Có người từng xuất thân là Võ Tiến sĩ như Ô Đại Kinh, Lý Hóa Long, Hình Đôn Hành …
Ngày 28 tháng mười năm Mậu Thân (25/11/1788), Tôn Sĩ Nghị chia binh làm 3 đạo vượt biên giới Đại Việt. Cánh quân phía đông qua ngõ Nam Quan tiến xuống Kinh Bắc do Đề Đốc Quảng Tây Hứa Thế Hanh chỉ huy, hai Tổng Binh phụ tá là Tổng Binh Quảng Tây Thượng Duy Thăng với Phó Tướng Khánh Thành, Tổng Binh Quảng Đông Trương Triều Long với Phó Tướng Lý Hóa Long. Cánh quân phía Tây qua ngõ Mã Bạch Quan tiến binh theo đường Tuyên Hóa, Tuyên Quang xuống Sơn Tây do Đề Đốc Vân Nam Ô Đại Kinh chỉ huy, hai phụ tá là Tổng Binh Định Trụ và Tổng Binh Tôn Khởi Giao. Cánh quân ở giữa là Đạo quân nghĩa dũng của Thổ Tri châu Điền Châu là Sầm Nghi Đống thống lĩnh, theo đường Long châu sang Cao Bằng tiến xuống Thái Nguyên. Ngoài 3 đạo binh trên, Tôn sĩ Nghị còn có được một lực lượng hổ trợ khác là quân tướng của Lê Chiêu Thống, dù chẳng có bao nhiêu nhưng sẵn sàng bán mạng cho thiên triều.
Chuẩn bị cho cuộc tiến quân của Tôn sĩ Nghị xuống nam, Thanh triều giao cho Tổng Đốc Vân Nam – Quý Châu là Phúc Khang An chuyên trách việc vận trù quân lương. Đường tiến quân từ Vân Nam, Quảng Tây đến thành Thăng Long, Phúc Khang An cho lập tới 70 đồn quân lương to lớn, kiên cố. Chặng tiến quân từ Nam Quan đến Thăng Long là chặng đường bị Nội Hầu Phan Văn Lân ngăn chặn ở Thị Cầu, khi Tôn Sĩ Nghị đang tổ chức hành quân thì Phúc Khang An cũng đã thiết lập được 18 đồn lương. Xem thế mới thấy qua việc tổ chức cuộc chiến nầy, thâm tâm Càn Long đã có mưu lâu dài nắm lấy Đại Việt.
Thâm tâm, mưu đồ nầy còn hiện rõ trong một chỉ dụ cho Tôn Sĩ Nghị, Càn Long vạch ra chiến lược :
“… Cứ từ từ, không gấp vội. Trước hãy truyền hịch để gây thanh thế, sau cho bọn cựu thần nhà Lê về nước tìm tự quân nhà Lê đưa ra đương đầu đối địch với Nguyễn Huệ. Nếu Huệ bỏ chạy thì cho Lê tự quân đuổi theo, đại quân của ta thì đi tiếp sau, như thế, không khó nhọc mà thành công, đó là thượng sách.
Nếu như người trong nước, một nửa theo về Huệ mà Huệ không chịu rút quân, thì phải chờ thủy quân Mân Quảng (Phúc Kiến, Quảng Đông) vượt biển, đánh vào Thuận, Quảng (Thuận Hóa, Quảng Nam) trước, sau đó lục quân mới tiến công cả hai mặt, đằng trước, đằng sau, Nguyễn Huệ đều bị đánh, tất phải quy phục. Ta nhân đó giữ cả hai. Từ Thuận, Quảng vào Nam thì cắt chia cho Nguyễn Huệ. Từ Hoan Ái (Nghệ An) trở ra Bắc thì phong cho họ Lê. Mà ta thì đóng đại quân ở nước ấy để kiềm chế. Về sau sẽ có cách xử trí khác” (chép theo Đại Nam Chính Biên).
Với chiến lược nầy, Càn Long nuôi Lê Chiêu Thống để dùng Chiêu Thống gây nên can qua, dùng người Việt đánh người Việt. Ai thắng ai bại, Ai chết ai sống mặc ai, việc đưa đại quân của Thanh triều vào nằm giữa lòng Đại Việt vẫn thực hiện được để tính kế lâu dài về sau. Nhưng khi đưa binh đến được Thăng Long một cách dễ dàng, Tôn Sĩ Nghị đã tham công, trùng trình làm hỏng cả, đã chôn vùi binh tướng dưới dòng Phú Lương nghẽn cả sông, thây chất thành đống ở Gò Đống Đa.
Nói Tôn Sĩ Nghị đưa binh đến được Thăng Long một cách dễ dàng, nhưng thực sự Tôn Sĩ Nghị đã tốn nhiều thời gian, gian nan hơn dự định, phải tổn thất một viên tướng ở chiến trận Thị Cầu là Vũ Tông Phạm. Nội Hầu Phan Văn Lân và một nghìn tinh binh của Tây Sơn dàn trận bên bờ nam sông Thị Cầu đã làm chậm bước tiến của cánh quân tướng Hứa Thế Hanh, vừa nắm được tình hình cụ thể quân lực, sức chiến đấu của cánh quân nầy, giúp cho Quang Trung Nguyễn Huệ sau nầy tổ chức công thành đồn Ngọc Hồi rạng ngày mồng 5 tháng giêng năm Kỷ Dậu (30/1/1789).
Ngày 20 tháng một (mười một) năm Mậu Thân (7/12/1788), quân Thanh vào được thành Thăng Long đã bỏ ngõ. Thủy lục quân Tây Sơn đã rút về nam lập phòng tuyến ở Biện Sơn – Tam Điệp Ninh Bình. Từ đây quân Tây Sơn có được một tháng trời để chuẩn bị cho cuộc chiến. Trong một tháng trời đó, Tôn Sĩ Nghị vào Thăng Long, tổ chức ngay lễ tấn phong cho Lê Chiêu Thống (ngày 22 tháng một Mậu Thân). Vua tôi Chiêu Thống cúi rạp thần phục, quân nhà Thanh được mặc sức vơ vét, nhũng nhiễu.
Tôn Sĩ Nghị hội binh ở Thăng Long, cho đạo quân Vân Quý của Ô Đại Kinh bố trí ở Sơn Tây (phía Tây Thăng Long), đạo quân Điền Châu của Sầm Nghi Đống đồn binh ở Khương Thượng (Tây Nam Thăng Long), đạo quân Lưỡng Quảng đóng ở hai bờ sông Nhị, cho làm cầu phao bắc qua sông để thuận tiện đi lại. Cái chết người là chính ở cái cầu phao nầy.
Xét theo cách bố trí binh lực của Tôn Sĩ Nghị, cánh quân của Đề Đốc Hứa Thế Hanh là cánh quân chủ lực. Hứa Thế Hanh đóng quân ở Ngọc Hồi (Thanh Trì, phía nam Thăng Long chừng 13 – 14 km), phía tiền tiêu còn có đồn Hà Hồi (Thường Tín, cách Ngọc Hồi chừng 6 – 7 km) án ngữ, xa hơn phía nam còn có đồn Gián Khẩu (trấn Sơn Nam) do binh tướng của Lê Chiêu Thống trấn giữ. Cánh quân chủ lực nầy nằm nhô xuống phía nam Thăng Long, trong khi các cánh quân của Ô Đại Kinh và Sầm Nghi Đống lại ở tư thế phòng ngự, ngơi nghỉ theo chủ trương của Tôn Sĩ Nghị là chờ sau mồng 6 tháng giêng mới cùng tiến quân xuống Tam Điệp. Từ chủ trương nầy, cánh quân của Hứa Thế Hanh dàn quân theo chiều dọc mà sau lưng là cây cầu phao bằng tre gỗ, không đủ sức chịu đựng cho cả cánh quân nếu phải triệt thoái khi bị tấn công không kháng cự nổi.
Bẻ gãy cánh quân của Đề Đốc Hứa Thế Hanh là phá vỡ bố trí binh lực của Tôn Sĩ Nghị. Để phá vỡ đồn Ngọc Hồi của Hứa Thế Hanh, Hoàng Đế Quang Trung phải chờ cho Đô Đốc Long tiêu diệt Khương Thượng của Sầm Nghi Đống xong mới từ thế bao vây chuyển sang tấn công Ngọc Hồi. Cánh quân của Thổ Tri châu Sầm Nghi Đống gồm những thổ binh người thiểu số được chiêu mộ dưới tên gọi là quân nghĩa dũng. Không phải là đội quân chính quy, quân số ít, nên lực lượng nầy phải nhờ sự yểm trợ, Tôn Sĩ Nghị bố trí cho nằm giữa 2 cánh quân Lưỡng Quảng và Vân Quý. Cánh quân Khương Thượng của Sầm Nghi Đống dù sao cũng nằm bên sườn của Ngọc Hồi. Tiêu diệt Khương Thượng là cắt đứt lực lượng tiếp cứu cho Ngọc Hồi. Phá vỡ Ngọc Hồi là phía sau sẽ rùng rùng bỏ chạy. Lúc nầy cây cầu phao trên sông Nhị gánh trên mình sự sai lầm của viên tướng viễn chinh Tôn Sĩ Nghị.
Trong 8 điều quân luật mà Tôn Sĩ Nghị ban bố trước khi xuất quân, có một điều liên quan đến phù kiều (cầu phao), theo Hoàng Lê Nhất Thống Chí :
Điều thứ 6. Đại binh đi đường, nếu gặp khe suối, dòng sông, chỗ nào nước sâu thì phải lấy tre, gỗ bắc !àm cầu phao, để binh mã vượt qua cho tiện, chỗ nào sông hẹp nước nông, thì viên quan coi quân phải dò thử đích xác, rồi cho quân lính nối tiếp nhau như xâu cá mà kéo đi. Lúc xuống nước không được đem bùi nhùi, thuốc súng bạ đâu vứt đấy để bị ẩm ướt.
Hiện nay chưa có một tư liệu nào xác định rõ quy mô cái cầu phao mà Tôn Sĩ Nghị đã cho bắc qua sông Nhị. Nhưng cũng có thể hình dung được cây cầu có thể được tạo tác nên bằng tre nứa, có thể đặt trên những cái thuyền nhỏ nối kết lại với nhau. Dĩ nhiên bằng cấu tạo nào đi nữa, cây cầu cũng không thể nào chịu đựng nổi cả một đoàn quân hỗn độn thưở ấy cùng vượt qua.
Tư liệu, sách sử người nhà Thanh như Thánh Vũ Ký cho rằng chính Tôn Sĩ Nghị khi đã qua được bên kia cầu, đã hạ lệnh cho chặt đứt cầu để tránh quân Tây Sơn truy kích. Cũng giống như vậy, Thanh Sử Cảo còn cho biết thêm Võ Tiến sĩ Lý Hóa Long lọt xuống sông chết đuối khi cầu phao bị đứt. Các Đề Đốc Hứa Thế Hanh, Tổng Binh Thượng Duy Thăng, Trương Triều Long … không qua được, giao chiến, tử trận phía nam cầu. Cây cầu phao trên sông Nhị lại mang thêm dấu tích của kẻ qua cầu rút ván.
Đại bại dưới tài cầm quân của Hoàng Đế Quang Trung, nhờ tướng Khánh Thành bảo vệ chạy về đến Nam Quan, Tôn sĩ Nghị uất ức vạch vào tấm ván gỗ trước sụt sùi của Lê Chiêu Thống :
– Mối hận nầy không giết được Quang Bình (tên tộc của Quang Trung Hoàng Đế) không thôi (dẫn theo Lê Quý Dật Sử).
Chẳng bao lâu sau Tôn Sĩ Nghị bị triệu về kinh, bị tước cả hồng bảo thạch, song nhãn hoa linh, bị thu hồi cả tước Mưu Dũng Công được ban cho lúc cầm quân nam chinh. Phúc Khang An thay thế làm Tổng Đốc Lưỡng Quảng, Đề Đốc cửu tỉnh binh mã. Nắm trong tay binh mã của chín tỉnh, nhưng Phúc Khang An chủ trương hòa hoãn với Đại Việt. Nhà Thanh bang giao với Hoàng Đế Quang Trung, Lê Chiêu Thống chết trong tủi nhục bên đất Trung Hoa, Tôn Sĩ Nghị không thực hiện được lời thề khắc trên ván.
Tôn Sĩ Nghị thất trận, bị triệu về kinh, tưởng là con đường hoạn lộ không còn hanh thông nữa. Nhưng thật ra về kinh, Tôn Sĩ Nghị được nhận chức Binh Bộ Thượng Thư, sung Quân Cơ Đại Thần. Mùa đông năm đó (1789) triều đình bổ làm Tổng Đốc Tứ Xuyên. Năm 1791 được triệu về kinh làm Lại Bộ Thượng Thư, Hiệp Biện Đại Học Sĩ … sau là Lễ Bộ Thượng Thư, Văn Uyên Các Đại Học Sĩ (1792).
Cầu phao sông Nhị đã vùi chôn tính mạng những chiến tướng dưới trướng của viên tư lệnh vô cảm, qua cầu rút ván. Tưởng là cầu phao sông Nhị vùi chôn luôn sự nghiệp của viên tướng tư lệnh nam chinh. Nhưng Tôn Sĩ Nghị còn có một cây cầu khác để bước qua máu xương của đồng đội. Tôn Sĩ Nghị đã nhờ vào cây cầu thân cận, nhờ vào quyền lực của Hòa Thân (Hòa Khôn) để che lấp những sai trái của mình. Theo đồn đại, Hòa Thân có khuôn mặt hao hao giống một tỳ thiếp của Càn Long, người tỳ thiếp nầy đã qua đời do lỗi của Càn Long. Càn Long ưu ái, nuông chiều Hòa Thân xem như là cách giải tỏa mặc cảm tội lỗi. Nhờ vậy Hòa Thân thao túng, làm loạn chốn quan trường, Càn Long vẫn bỏ qua và luôn nghe lời Hòa Thân. Nhờ mật ngọt của Hòa Thân rót vào tai Càn Long nên hoạn lộ của Tôn Sĩ Nghị vẫn cứ thông đường, sau vẫn cứ có hình vẽ trưng bày trở lại ở Tử Quang Các.
Sau nầy vào năm 1799, vua Gia Khánh nhà Thanh (con vua Càn Long) cho hành quyết sủng thần của cha mình là Hòa Thân với tội danh tham nhũng, lạm dụng chức quyền (Wikipedia). Phe đảng của Hòa Thân, phần Tôn Sĩ Nghị lúc nầy đã mất, nên con của ông bị Gia Khánh phế bỏ tập tước, cho ra khỏi kỳ binh, trở về nguyên tịch. Theo tài liệu của TS Nguyễn Duy Chính, trong lời dụ của Gia Khánh có câu nhận định về Tôn Sĩ Nghị trong cuộc nam chinh : “… có ý tham công, trùng trình cho nên làm hỏng việc, thua trận chạy về. Lời tâu lên phần lớn chỉ là lòe loẹt bề ngoài (sớ tấu đa hữu hư sức) …”
Tôn Sĩ Nghị đã sử dụng cây cầu thân cận để thẳng bước trên đường hoạn lộ, nên Tôn Sĩ Nghị sẵn sàng, không chút chùn chân, dễ dàng bước qua những cây cầu kiểu như Cầu Phao Sông Nhị, dù cho nó làm tổn thất sinh mệnh những người đã chiến đấu bên cạnh mình. Đối với người Việt, Cầu phao sông Nhị cũng đã vùi chôn luôn võ nghiệp, nhân phẩm của Tôn Sĩ Nghị. Vua Càn Long được tiếng là một minh quân, triều Càn Long là một triều đại hưng thịnh của nhà Thanh, nhưng Càn Long không tránh khỏi sai lầm vì yếu lòng, vì những mật ngọt.
Xuân Nhâm Thìn 2012
THAM KHẢO
• Một Võ Trạng Nguyên Trung Hoa Tử Trận Tại Việt Nam – Bài viết của TS Nguyễn Duy Chính
• Tìm Hiểu Thiên Tài Quân Sự Nguyễn Huệ – Nguyễn Lương Bích và Phạm Ngọc Phụng
• Lê Quý Dật Sử – Bùi Dương Lịch
• Khâm Định Việt Sử – Quốc Sử Quán Triều Nguyễn
• Hoàng Lê Nhất Thống Chí – Ngô Gia Văn Phái
• Nhà Tây Sơn – Quách Tấn và Quách Giao
Xứ Nẫu 
Bài viết rất hay nhất là tư liệu ít người biét về Tôn Sĩ Nghị Nhân đây xin trao dổi thêm với tác giả về Đặng Tiến Đông.Nhân vật Đặng Tiến Đông chưa hề xuất hiện trên các trang sử về Tây Sơn từ cuối thế kỷ 18.Đến đầu những năm 70 thế kỷ 20 GS sử học Phan Huy Lê mới “moi” ra tên Đặng Tiến Đông lúc ông phát hiện và khai thác các di bản đời Tây Sơn ở Lương Xá,tinh Hà Tây(nay thuộc xã Lam Điền,huyện Chương Mỹ,Hà Nôi) và Phan tiên sinh còn khẳng định “Đặng Tiến Đông chính là Đô đốc Long đang khuyết lai lịch”Đến năm 1999s một số nhà sử học,Hán nôm học ở Hà Nội,cũng qua khai thác các di bản đời Tây Sơn ở Lương Xá đã phát hiện ra luận thuyết:”Đặng Tiến Đông chính là đô đốc Long”chỉ là một giả thuyết và là một giả thuyết không có cơ sỏ vì Phan tiên sinh đọc nhầm tên nhân vật trong các di bản là chữ Giản(Đặng Tiến Giản)thành chữ Đông.Mặt khác cũng do Phan tiên sinh dịch sai nguyên tác chữ hán trong văn bia Tông đức thế tự bi(một trong ba di ban) nên mới nhầm trận đánh ghi trong văn bia năm Mậu Thân thành trận năm Kỷ Dậu,và đô đốc Đông Lĩnh hầu Đặng Tiến Giản,vị tướng Tây Sơn được Nhuyễn Huệ giao năm đội tiên phong quân Tây Sơn đánh ra Bắc Thành(Thăng Long)để trừng phạt Nguyễn Hửu Chỉnh lại trỏ thành đô đốc Long đánh quân Thanh năm Kỷ Dậu.Đáng tiếc sai lầm lịch sử được vach ra có căn cứ không được xem xét giải quyết kịp thời,nghi vấn vẫn tồn tại cho đến nay.
Các bác ơi làm gì có 20 hay 29 vạn quân Thanh. Các bác đọc thêm cuốn sách khá tin cậy “Lịch sử nội chiến Việt Nam 1779 – 1802” của Ta Đại Chí Trường; xem thêm “Tổ quốc ăn năm” của NGK. Binh mã 4 tỉnh Điền, Việt, Vân, Quý giữa thời bình hàng trăm năm rồi thì lấy đâu ra 20 vạn. Vả lại 20 vạn quân không thể đánh tan trong vài ngày (các bác không để í đến chi tiết này vì nghĩ ngày xưa đánh nhau giống sách Tam quốc diễn nghĩa). Nhân vật Quang trung và quân Tây sơn cũng không tốt đẹp như người ta vẫn truyền bá trước đây đâu! Nước VN như bây giờ vì người VN không chịu đọc sử một cách độc lập lại hay tin bậy!
Anh TruongNghi đã về Tây Sơn ăn Tết muộn. Ảnh đang sắp xếp tổ chức Thôi nôi cho trang
http://quangtrungbinhkhe.blogspot.com và http://nonnuocbinhkhe.blogspot.com
Chắc ảnh chưa có điều kiện đọc được các phản hồi mới đây của các anh nên chưa có recomment.
Vấn đề Tôn Sĩ Nghị có bao nhiêu quân trong trận chiến năm Kỷ Dậu. Anh ấy không có đề cập trên Cầu Phao Sông Nhị, chắc là đã có chủ ý.
Riêng tư liệu Tổ quốc ăn năn mà abxc đề cập ở trên, anh Trường Nghị trước đây có cho tôi biết là một lập luận cần phải xem xét lại.
– Một bài viết rất hay.
– Nhưng với góc nhìn quân sự. Cầu phao sông Nhị không chứa nội hàm đó khi luận công hay tội.
– Cầu sông Nhị có lợi cho quân Thanh trong bước chuẩn bị . Và, “sẽ” có lợi cho quân Thanh trong tình huống rút chạy một cách có kế hoạch, có thời gian… Đáng đời thay cho quân Thanh là sự bất ngờ và thần tốc của đoàn quân nhà trời – Chỉ có quân Trời mới tạo bất ngờ ngần ấy – Với tình huống ấy, thì, cầu sông Nhị lại trở thành vật gây oan nghiệp.
– Vỡ Khương Thượng và Ngọc Hồi nếu theo một diễn tiến bình thường, lâu la ngày tháng : Chưa chắc quân Thanh bại. Chỉ có vỡ KT và NH theo diễn tiến dự liệu của Hoàng Đế Quang Trung thì quân Thanh mới chắc chắn đại bại.
– Vậy, Khương thượng, Ngọc Hồi và ” cái chữ thần tốc bất ngờ ” là 3 nhân tố chính . Cộng thêm sự ích kỷ và thiếu anh hùng của Tôn sỹ Nghị chặt “sớm” cầu phao, mới chứa đựng nội hàm hay ý nghĩa bài viết. (Riêng một chữ “sớm” hay “muộn” của cái động từ “chặt” cũng có thể làm tăng nặng hay giảm nhẹ cái tội trạng của chiếc cầu rồi. Còn nếu chữ “diễn tiến một cách bình thường của đa số tình huống” mà đi với động từ “chặt” thì chiếc cầu thậm chí là vật thiêng, viết trên dòng đầu của bảng luận công vậy.
– Ngày Tết , đọc bài của anh Truongnghi thật là sướng. (Tiếc là tôi lại không được đọc ngay trong ngày mồng 5 để được sướng thêm một chút) . Cám ơn tác giả. Chúc năm mới an lành thịnh vượng.
[…] – Quang Trung Nguyễn Huệ (1753 – 1792) đại phá quân Thanh(Trần Nhương). – Nhân ngày Kỷ niệm chiến Thắng Đống Đa – Cầu phao sông Nhị (Xứ Nẫu).- Hà Nội: Tưng bừng lễ hội Gò Đống Đa -Kỷ niệm 223 năm chiến […]
MOT BAI VIET CONG PHU VA NHIEU TU LIEU HAY
[…] – Quang Trung Nguyễn Huệ (1753 – 1792) đại phá quân Thanh(Trần Nhương). – Nhân ngày Kỷ niệm chiến Thắng Đống Đa – Cầu phao sông Nhị (Xứ […]
Hoan hô….
Con số 29 vạn quân Thanh tôi có cảm giác không thực ! Thời kỳ ấy dân số VN nhiều lắm cũng chỉ chưa tới chục triệu người……
Bài viết nhiều tư liệu hay,những comment bổ sung cũng rất có giá trị
Bài này mình thấy một số trang mạng dẫn đượng link sang.
Bài viết hay quá.
Đọc xong thấy ưng cái bụng, mặc dù không biết tư liệu có chính xác không? nhưng thấy cũng đã đã.
Cám ơn anh TruongNghi đã cho tôi hiểu thêm và ôn lại bài học lịch sử.thật oai hùng
Chúc sức khỏe đến Anh và gia đình
Bài viết rất hay! Dù chưa thể kiểm chứng thật đầy đủ, song bài viết đã giúp soi rõ nhiều điều, về những yếu tốđã dẫn đến chiến thắng lẫy lừng, chiến công lịch sử hiển hách đánh tan 29 vạn quân Thanh xâm lược vào mùa xuân Kỷ dậu 1789 của vị anh hùng dân tộc kiệt xuất Quang Trung Nguyễn Huệ…
Rất tự hào vì được cùng quê với người anh hùng áo vải
Phải tự hào.
Riêng TruongNghi nhiều khi không dám hô Tường Vy ơi.
Hô lên thấy trong lòng rất đã. Nhưng nhiều khi nghĩ đi nghĩ lại mình chưa làm được những gì cho tương xứng với niềm tự hào đấy.
Nhiều người hồ nghi về lai lịch của đô đốc Đặng Tiến Đông không biết anh Trương Nghi có tư liệu gì mới về nhân vật này không?
Đầu năm ngoái, Trường Nghị được chú Quách Giao chuyển cho một số tư liệu tranh luận quanh nhân vật Đô Đốc Long và Đặng Tiến Đông. Từ đó đến nay chưa thấy có phát hiện nào mới so với những tư liệu nầy.
Cũng đã đọc qua bài của Phan Huy Lê viết hồi năm 1974, nhưng Trường Nghị vẫn cho Đặng Tiến Đông là Đặng Tiến Đông, không thể là Đô Đốc Long được, chứng cứ không thuyết phục.
Triều Tây Sơn trong một thời gian dài bị cho là giặc ngụy, tiếc là những gì liên quan đến Tây Sơn bị mai một lần. Có người (cũng là dân Bình Định mình) cho Trường Nghị biết dòng tộc của anh khẩu truyền lại, dặn con cháu thế thứ nầy phải nói cho thế thứ sau biết có một vị Thế Tổ là Tướng lãnh đầu triều của Nhà Tây Sơn, nhưng không nói rõ là ai, gia phả không thấy chép. Đau thế đấy. (Gia phả chép tên từng người trước Tây sơn khởi nghĩa tới mấy đời, đủ tên, đủ năm sinh, năm mất từng người từ năm 1771 tới bây giờ).
Nhiều khi Trường Nghị nghĩ những gì mà Cha con họ Nguyễn Thôn Vân Sơn viết Tây Sơn Lương Tướng Ngoại Truyện, viết về các Đô Đốc Lộc, Bảo, Long, Tuyết, Nội Hầu Lân … dễ chấp nhận hơn, dù giá trị sử học chưa được công nhận.
Anh Đình Thậm có hứng thú cùng với Trường Nghị trao đổi nhiều, anh thư đến quangtrungbinhkhe@gmail.com hoặc trg.nghiv@gmail.com
Đầu năm mới, Chúc anh nhiều sức khỏe.
@ Lịch sử nhà Tây Sơn mà chỉ căn cứ sử liệu là rất hẻo, cũng chỉ mấy bút ký của các giáo sỹ Thiên chúa giáo, chính sử của nhà Nguyễn, nhà Thanh, ngay cả Hoàng Lê Nhất Thống Chí cũng là ngoại truyện. Chính sử của các triều đại đối nghịch với Tây Sơn thì làm sao khách quan được.Các tư liệu trong dân gian như gia phả, sắc phong,…thì tản mạn và sơ sài.
Truyền thuyết thì nhiều nhưng khó kiểm chứng. Chỉ trong vòng 50 năm thôi mà có một số truyền thuyết dần dần trở thành sự thật lịch sử. Quê của Tây Sơn ở Phú Lạc hay Kiên Mỹ? Có lẽ thời ấy chưa chia cắt thành những thôn với tên gọi khác nhau nhưng quê của bà Nguyễn Thị Đồng mẹ của “ba ngài” là Phú Lạc. Năm 1959, quận trưởng Bình Khê Hoàng Đình Giang chủ trì việc xây Điện Tây Sơn và mộ Mai Xuân Thưởng, Phú Lạc lẽ ra là địa điểm chọn nhưng vì lý do an ninh, Điện Tây Sơn xây ở Kiên Mỹ và mộ cụ Mai thì di táng qua bên kia sông thuộc Bình Tường. Nhưng dầu sao cũng là đất Tây Sơn cả, định vị chính xác cũng khó.
Ở Sài Gòn, Đình Bình Trưng ( Quận 2) thờ Võ Văn Dũng như tiền hiền của vùng Thủ Đức. Đình Phú Nhuận thì thờ đô đốc Bảo, đô đốc Long. Các nhà sử học thử làm một cuộc điều tra, biết đâu “lòi” ra những điếu mới mẻ trong đống lịch sử hỗn độn. Mấy Năm trước có họ Trần ở Bến Tre tìm về Trường Định vì họ tự nhận là hậu duệ họ Trần đã sản sinh hoàng hậu Trần Thị Huệ và phó đề đốc (?) Trần Thị Lan, một trong ngũ phụng thư của nhà Tây Sơn. Tôi đã xuống Giồng Trôm Bến Tre để viếng mộ cụ tổ của họ ( không văn bia), bên cạnh có một ngôi mộ cổ được truyền khẩu là “mộ công chúa” ( Nếu thế, công chúa nầy phải là con của Trần Thị Huệ?). Con cháu họ Trần Bến Tre có những người có “trình độ” như nguyên giám đốc Sở TTVH, giám đốc VNTTX Tây Nam Bộ,…những người ấy nay đã già, chắc không rách việc tự bịa chuyện để tìm cội nguồn chi cho tốn kém, mất công sức, và khóc mùi mẫn khi thắp hương tự đường họ Trần Trường Định và Điện Tây Sơn.
Quả thực, chính sử chỉ là phần nổi của tảng băng.
Quả thật, chính sử chỉ là phần nổi của tảng băng, và tư liệu trong dân gian còn sơ sài, tản mạn … như anh nói.
Họ Trần Bến tre còn nối kết được gốc Tổ. Trường hợp TruongNghi kể trên kia thì chẳng tìm đâu ra đầu mối. Lịch sử đất nước đành mất đi một cứ liệu khi lịch sử dòng tộc cứ còn đó những tồn nghi.
Nhiều tư liệu mới giúp chúng ta hiểu thêm một giai đoạn lịch sử hào hùng
Tư liệu dù mới hay cũ, cũng phải sàng lọc lại. Quan trọng là với tư liệu nào giúp ta đánh giá đúng quá khứ, giúp ta nhìn hiện tại bằng cặp mắt sáng hơn. Sử học là vậy mà phải không Thuận Minh.
Thời nay, sử là môn học khô khan, lớp trẻ không ham thích, được ai đó có tài biến những tư liệu cứng ngắt thành những hình ảnh sinh động, lôi cuốn … thì hay biết mấy.
Đọc nài này YD hiểu thêm được nhiều điều . Cám ơn anh TrươngNghi và chúc anh một năm mới vạn sự như ý !
Chúc cho Yến Du năm mới cũng vạn sự như ý.
Lâu lắm mới có bài đăng bên nầy.
Qua đây được nhận nhiều lời cám ơn không khéo mũi TruongNghi phình to mà lưng còng xuống mất.
Một tư liệu rất hay & ý nghĩa !
Có 2 “chiện” Tú tui rút ra được sau khi đọc :
1. Cầu phao là …”tử huyệt” của TSN bị Vua Quang Trung điểm trúng nên vỡ trận & vỡ cả tiền đồ . Bây giờ còn có nhiều thứ “phao” hơn hồi đó, nhưng hễ dính tới “phao” là … mệt cầm canh !
Thôi, vĩnh biệt phao !
2. Hòa Thân là một ĐẠI nịnh thần thời nhà Thanh ai cũng rõ, thế lực bao trùm cả một triều đại v.v… nhưng quã là ông Trời có mắt nên cuối cùng phải trả giá bằng cái chết thảm & nhục . Bây giờ cũng có nhiều “hậu duệ” của HT trên khắp thế giới ta bà và cũng đang làm mưa làm gió trên nhiều lĩnh vực ! Nhưng thế nào rồi cũng vậy !
Thôi, vĩnh biệt nịnh !
Anh Tú Gàn gọi Hòa Thân là một Đại nịnh thần.
TruongNghi muốn dùng là Quyền thần, vì đại nịnh thường được giao nhiều quyền to lắm. Hoặc nói cho có vẻ thời đại hơn thì Hòa Thân là Đại diện của phe nhóm lợi ích trong triều như anh Thuận Nghĩa đã dùng.
Đầu năm chúc anh vui vẻ.
Lịch sử luôn được bổ sung thậm chí viết lại dựa trên những tư liệu mới, những cách nhìn mới. Vào thời cực thịnh nhà Thanh, TQ là cường quốc số 1 thế giới, ngay cả khi suy yếu bị bát quốc liên quân xâu xé, GDP của TQ lớn hơn Anh, Nhật, Đức,…và dân số thì đương nhiên đông hơn nhiều lần. Nhưng to chưa chắc mạnh, nhỏ chưa chắc yếu. Việt Nam so với TQ thời ấy về mọi mặt đều là “tép rêu” sánh với cá mập. Vậy mà, ta thắng, họ thua – khỏi bàn cãi vì là sự thật lịch sử.
Tội nghiệp cho cái cầu phao ấy. Nó được xây dựng cho một đoàn quân có trật tự chứ không phải cho một đám hỗn quân hỗn quan của Tôn Sỹ Nghị. Đừng tưởng quân Thanh “ngu”, cứ xem chiếu của Càn Long thì biết, họ tính toán rất chi ly. Nhưng có cái mà Càn Long tính sai: đánh giá sai địch thủ, thậm chí coi thường địch thủ cả về lực lượng vật chất lẫn tinh thần. Bài học ấy giản đơn mà người phương Bắc không chịu học nên thua rồi lại thua. Dài dài.
Năm 1996, tôi thăm Bảo Tàng Cố Cung ở Đài Bắc, và có mua quyển sách tựa đề Cần cửa quân Thanh trong các cuộc “thảo phạt” Đài Loan, Diến Điện và An Nam. Sách có những chi tiết thú vị về Hòa Thân, Phúc Khang An, Tôn Sỹ Nghị và đương nhiên cả Càn Long nữa. Tôi đã tặng quyển sách đó cho một người bạn làm nghiên cứu lịch sử vì giúp giải đáp mấy vấn đề:
(1) Quân số thực sự của TSN đánh An Nam là bao nhiêu? 20,30 hay 50 vạn.?
Theo nhà sử học Đài Loan, TSN khai khống số quân để ăn gian quân nhu. Có lý, vì tập đoàn Hòa thân làm giàu nhờ chiến tranh ( giống thời nay quá).
(2) Gây chiến cũng do đám Hòa Thân mà chủ hòa cũng đám đó, miễn sao có lợi. Sử nói qua trung gian của họ Phúc ( có “phong bì), VN cầu hòa với Bắc Kinh.
(3) Sau khi thua, Càn Long cũng xuống chiếu trút hết sai lầm dẫn đến đại bại cho đám TSN, chấp thuận “bình thường quan hệ ngoại giao” với nhà Tây Sơn, không can thiệp vào công việc nội bộ của An Nam,,…
Bài viết của TN rất hay. Tôi chỉ cung cấp thêm một số chuyện bên lề. Tiếc rằng tôi đọc sử chỉ để biết và để…”ăn giỗ nói dóc” nên không “tầm chương trích cú” được để trích dẫn. Chúc bạn năm mới an khang – không phải Khang An.
@ Đính chính: Xin đọc “HẬU CẦN của quân Thanh…” (thiếu chữ HẬU)
@ Bổ sung: Theo thuật ngữ chính trị ngày nay, có thể xem tập đoàn Hòa Thân là “một nhóm lợi ích”, vì quyền lợi các nhóm lợi ích có thể chi phối chính sách quốc gia, lôi kéo đất nước vào chiến tranh để trục lợi. Hiện nay, nước nào cũng có những nhóm lợi ích, kể cả TQ. Việc thông qua Phúc Khang An để cầu hòa có thể xem là một cú “lobby” ngoạn mục, chứng tỏ công tác tình báo chiến lược của QT rất giỏi, nắm rất chắc tình hình nội bộ của Bắc Kinh, Dây cũng là một chiến tích ngoại giao bên cạnh chiến tích quân sự. Tình báo chiến lược thời nào cũng tối quan trọng, mạnh hơn những quân đoàn là thế. Bất chiến tự nhiên thành.
Năm mới chúc sức khỏe anh.
Bài viết manh nha từ ngày anh em mình trao đổi với nhau.
Cũng khá lâu rồi chớ anh.
TruongNghi chỉ dám nhìn vào một góc nhỏ, một sự vật nhỏ của cuộc chiến do Quang Trung điều động. Viết về chiến công, về một thiên tài như Ngài không thể không cẩn trọng.
Nhân đây TruongNghi xin bổ sung thêm cho bài viết là Tổng Binh Trương Triều Long cũng là viên tướng có hình trưng bày ở Tử Quang Các như Đề Đốc Hứa Thế Hanh.
Một bài viết hay ,nhiều kiến giải thú vị. Chúc mừng anh năm mới.
Chúc Mừng Năm Mới Thanh Hoa
Chỉ là noidoc khi đi angio thôi mà.
Ừ nè, sao Thanh Hoa và chulanbinhdinh có cái icon ấn tượng quá, bày cách đi.
Bên tui cũng có cái coi được được, qua bên nầy nó rằn ri mất hứng thú.
Ngày xưa mình rất thích đọc cuốn truyện Mơ thành người Quang Trung của Duyên Anh. Bây giờ không dám mơ ,nhưng ước ao sao ngài lại xuất hiện.
Thúy Loan cũng thích đọc Mơ Thành Người Quang Trung à !
Khi quốc gia nguy khốn thì mới ước ao ngài xuất hiện.
Hồi xưa ấy, Quang Trung ngài bắt thanh niên vào lính ráo trọi. Khiếp lắm.
một bài viết giá trị.chào anh Trương Nghi!
Chào truongluong
truongluong có dây mơ rễ má gì với Trương Tử Phòng, Lưu Bang, Hạng Võ … không?
Quê hương xứ Nẫu ơi tự hào quá !
Phải tự hào dân nẫu mình nữa chớ Nguyễn Á
Cũng tự hào luôn cả xunau.org phải không.
Bài viết của anh có nhiều tư liệu lịch sử quý giá, bây giờ được đọc thì em mới biết; cảm ơn anh TruongNghi.
Chúc mừng năm mới anh và gia đình an lành nha anh!
CHÚC MỪNG NĂM MỚI chulanbinhdinh
Chulanbinhdinh cho là tư liệu lịch sử quý giá !?
Chẳng qua vì nó đã tập trung gãi đúng cái tiêu đề Cầu Phao Sông Nhị. Thật sự tư liệu nằm nhan nhản trên mạng, trên sách đấy.
TruongNghi đã học cái cách của anh NamThi là phải đọc, phải đọc cho nhiều để có cơ hội angionoidoc.
Hoàng đế Quang Trung ơi bao giờ ngài trở lại ?
Mượn lời a Vũ Thế Thành :
Nói đến vua Quang Trung, tôi lại nhớ đến bài thơ : “Đánh cho để dài tóc. Đánh cho để đen răng. Đánh cho nó chích luân bất phản. Đánh cho nó phiến giáp bất hoàn. Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ”.
Nay, cửa khuyết không còn, nhưng đền thờ còn. Tiện dân từ phương Nam khấu đầu, kính bẩm: “Tâu hoàng thượng, khi nào ngài tái sinh?”.
TÂU HOÀNG THƯỢNG, KHI NÀO NGÀI TÁI SINH
To: nẫu nhân
Hình như Ngài đã tái sinh, chỉ xuất hiện khi có một Lê Chiêu Thống. Đó là một chu kỳ (cycle) nói theo khoa học. Theo triết học là ‘cái duyên’ hoặc là cái nhạp — đây là một sự thật mà chúng ta nên tin.
Luật lệ làng , xã mong rằng chuyện gì cũng tốt cho mọi người..Tái sinh là câu chuyện lớn hơn vua Quang trung ta..âu cũng là phận Kính bái, kính mong..có a.V TT chứng …Mong mồng Đống đa ta tự hào có Vua Quang Trung..
Kính chúc a mạnh khỏe
Hoàng Đế Quang Trung ơi bao giờ ngài trở lại ?
Ôi ! Tiếng kêu của hồn nước !
Mừng ngày mồng 5, mừng chiến thắng Đống đa..
Ai dè Tôn sĩ Nghị bị Hoàng đế Quang Trung đánh tơi tả về nhà lại cậy Hòa Thân ???? còng Ông vua Càn Long, minh quân ai không biết mà đánh nước ta là là hổng minh quéo gì hết..Cám ơn a Trường Nhị nhân ngày Đống đa
Cám ơn nẫu nhân đã còm mở hàng.
Quang Trung nhà ta đánh tơi tả Tôn sĩ Nghị rồi cũng có đi cậy Hòa Thân đấy chứ. Qua cây cầu Hòa Thân, Ngô Thời Nhiệm đã hoàn thành sứ mệnh bang giao sau cuộc chiến. Tốn tiền còn hơn tổn thất nhân mạng. Chiến tranh mà xảy ra nữa chỉ khổ cho lê dân bá tánh.
Vậy ta cậy Hòa Thân là đúng..Quang Trung mình giỏi quá
[…] Quang Trung Nguyễn Huệ (1753 – 1792) đại phá quân Thanh(Trần Nhương). – Nhân ngày Kỷ niệm chiến Thắng Đống Đa – Cầu phao sông Nhị (Xứ […]