Xứ Nẫu

.

“THẦY TÔI”  TẬP THƠ CÓ NHIỀU ĐIỀU LẠ…

 

Tạp Bút

MANG VIÊN LONG

 .

Đọc tập thơ thứ 5 của Trần Bảo Định – Tập “Vợ Tôi” (Nhà xuất bản Văn hóa – Văn nghệ – năm 2014), tôi nhận ra “điều lạ” về một cuộc tình giữa “Chàng & Nàng”; từ “thuở đầu xanh”,  cho đến ngày “ bạc tóc” – đó là một tình thương yêu giản dị, không câu nệ hình thức mầu mè, mà lòng hy sinh cho nhau thì vô bờ; trải dài theo bao tháng năm chiến chinh gian khó, và ngay cả những ngày tháng lận đận bộn bề lo toan sau 75…Tuy vậy, đọc “Thầy Tôi” (tập thơ thứ 2 – Nhà xuất bản Văn hóa – Văn nghệ – năm 2013) – tôi lại càng nhận ra nhiều điều lạ hơn về “mối tình” giữa ông Thầy “lạ” và cậu sinh viên “lạ” trong thời chiến, cũng như thời bình…

Về người Thầy:

              “Cha Hoàng giáp, bảng vàng

                Thầy cậu ấm, con quan

                Học Thiên Hựu, Khải Định

                Tuổi  thơ sống rất sang

 

                Đất nước cắt chia đôi

                Lòng đau đáu, ngậm ngùi

               Miền Nam – Thầy lạc bước

               Trong lửa bỏng, dầu sôi”

Thầy Nguyễn Khắc Dương (1) theo học Triết học Trường Đại Học Sorbone và về nước năm 1965. Dù đang là giáo sư, là Khoa Trưởng Đại Học Văn Khoa Viện Đại Học Đà Lạt; nhưng:

“Gia tài Nguyễn Khắc Dương

                 Một chiếc radio thường

                 Một bàn máy đánh chữ

                 Một tấm lòng yêu thương”

Cuộc sống và con người Thầy:

“Khoa trưởng, Trường Văn khoa

                  Giáo sư không mái nhà

                  Sách và quần áo cũ

                  Tạm bợ tháng ngày qua”

Hình bóng người Thầy kính yêu ấy đã khắc in trong tâm trí bao lớp sinh viên Đà Lạt:

                “Lủi thủi một mình qua cổng viện

                  Lang thang nắng xế rớt sân trường

                  Đi trên sỏi đá hồn đau điếng

                  Ruột xé gan bầm nhớ cố hương

         Tâm tình riêng tư của Thầy đã được sự đồng cảm chia sẻ sâu sắc của trò:

“Thầy tôi thầm khóc đêm khuya vắng

                    Đau tận cùng đau cõi thế gian

                    Đôi mắt ẩn sau tròng kính trắng

                   Cưu mang, chăm sóc, giúp tha nhân”

         Những người học trò nghèo, có hoàn cảnh khó khăn – đã luôn đặt niềm tin yêu nơi người Thầy tốt bụng; đã “Tâm Tình” (trang 33):

“Những chàng sinh viên bụi

                     Vừa học, vừa kiếm ăn

                     Đói nghèo sống lầm lũi

                     Quê nhà biệt mù tăm

 

                     Bám thầy những khi đói

                     Tâm sự lúc vui buồn

                     Nơi dừng chân mệt mỏi

                     Thầy quán trọ tình thương

 

                     Xem sinh viên như bạn

                     Trao đổi trí thức nhau   

                     Tình người không giới hạn

                     Gánh khổ, chia sớt nhau(…)”

          Trong những lần gặp gỡ thân thiết ngoài giảng đường – một ngày mùa Đông ở Lữ Quán:

“Thầy trò nhấm nháp cà phê

                      Bổng dưng chợt nhớ ra nghề hát rong

                      Ba chìm, bảy nổi, long đong

                      Đường Minh Mạng dốc lộn cong nẽo về

 

               (…) Chiều nay Đà Lạt vào đông

                      Từng cơn lạnh buốt, áo phong phanh sầu

                      Mộng du, thầy mộng từ lâu

                      Cà phê nguội ngắt, tóc màu chuyển sương”

Và “Tâm Sự” của Thầy (trang 28) đã được “trò” ghi lại:

“Nhả tàn khói thuốc cong theo nắng

                         Uốn lượn, vờn quanh chở khúc buồn

                         Từng giọt cà phê, từng giọt đắng

                         Nhâm nhi hương vị ngọt hoàng hôn

 

                         Tư lự, im lìm Thầy lẳng lặng

                         Chiều thu Đà Lạt, nhớ Paris

                         Sông Seine dải lụa màu xanh thẳm

                         Hương sắc trời Âu tuổi dậy thì (…)”

            Từ đó, những bước chân trĩu nặng ưu tư trên “Đường Khuya” (trang 22) trở về của  một thời Đà Lạt và của quê hương – ngày ấy:

“Đường khuya đèn vàng vọt

                             Sương mù ngập lối đi

                             Bước chân về rét mướt

                             Bóng ngả khóm Tường Vi

 

                             Đường Bùi Thị Xuân vắng

                             Ngã Năm phố ngủ yên

                             Thầy rò buồn câm lặng

                             Nhức nhối những niềm riêng (…)”

Còn “Trò” (2) thì sao?. Hãy lắng nghe đôi dòng “Tự Sự” (trang 13):

“Tôi ở Đại học xá

                                 Phòng số một, lầu ba

                                 Những ngày sống vất vả

                                 Thầy giúp đỡ, vượt qua

 

                                 Nhiều khi trời trở rét

                                 Thầy đưa áo mặc thêm

                                 Gởi ít khoai, bánh kẹp

                                 Ăn lót dạ qua đêm

       

                                 Thầy cúi mình, cùng khổ

                                 Sống chia đớn, sẻ đau

                                 Lòng trong vạn lòng khó

                                 Trọn vẹn nghĩa đồng bào (…)”

“Thầy Tôi” không chỉ vậy – mà còn thay mặt gia đình, cha mẹ trò để đi hỏi vợ – cưới vợ cho trò ( ngày18/10) trong cảnh bom đạn hiểm nguy:

‘Thầy đi hỏi vợ cho trò

                                  Bên sông súng nổ, gọi đò chẳng sang

                                  Đêm về ngủ tạm Trung An

                                  Sương đồng bằng rớt, trăng bàng bạc rơi (…)”

Và ngày 20 tháng 10 năm 1974 tại vùng giáp ranh Mỹ Tho – Thầy đã vui vẻ đón “Nhận Con Dâu” (trang 36):

“Thầy nhận con dâu

                                    Giữa đạn bom

                                    Mỹ Tho khói lửa

                                    Mừng Tân Hôn

                                    Trong vườn rộn tiếng chim chèo bẽo

                                    Ngoài bến

                                    Nhấp nhô

                                    Sóng vỗ Cồn”

               Sau biến cố 1975 – Trò về tìm lại Thầy ở khắp nẻo đường Đà Lạt, nhưng “Mưa chiều, lệ ướt chiến bào/ con về không kịp, làm sao bây giờ/ nỗi buồn thức trắng canh thâu/ uống bao vò rượu cho sầu vơi đi…”:

                      “(…) Sương mù ngăn chặn lối đi

                          Thông reo như khúc biệt ly tiễn người

                              Ngậm ngùi giọt đắng, giọt rơi

                          Giọt kêu thảng thốt thầy ơi, hởi thầy!”

          Như bao người, sau 75 -Thầy được tập trung học tập ở Sông Mao. Trò vội vã tìm thăm. Thầy -Trò gặp nhau, bao nổi vui buồn ngổn ngang trăm mối – một ghi dấu cho ngày “gặp gỡ” sau bao ngày tháng cách xa:

“Mười sáu tháng

                             Trại Sông Mao

                             Lột trần chân tướng

                             Sướng đau kiếp người

                             Nghiệm sinh

                             Một chặng đường đời

                             Bằng bao năm sống

                             Cõi người thế gian”

(Cám Ơn – trang 62)

Sau bao gian nan thử thách, Thầy đã trở về:

                             “Sông Mao chiều cô quạnh

                               Đón người tù Khắc Dương

                              Từng bước chân khổ hạnh

                               Bóng ngả úa trăng rừng (…)”

 

                               Chữ nghĩa dù chín mũn

                               Vẫn vô lượng yêu thương

                               Kẻng khuya lòng nhăn nhúm

                              Thân gầy guộc khói sương (…)”

(Sông Mao – trang 63)

Thêm vài hình ảnh về người Thầy ngày trở về trong bài thơ “Thầy Tôi Chơi Giỡn” (trang 73) trong đôi mắt cảm thông sâu sắc của trò. Bài thơ dài 4 đoạn tứ tuyệt; xin được trích chia sẻ hai đoạn đầu:

                                 “Quần quấn ngang đầu, lão rất oai

                                   Veston thủng lổ, rách bên vai

                                   Quàng thêm chiếc áo nâu quanh cổ

                                   Đích thì thầy Dương, chớ chẳng sai

 

                                   Từ trại Sông Mao về, sạch trơn

                                   Phòng không mông quạnh, sống cô đơn

                                   Áo cơm hai bữa thường khi đói

                                   Chữ nghĩa cả đời, bụng trống trơn (…)”

Tháng năm lận đận, gian khổ rồi cũng đã đi qua; tình thương yêu đã trở lại – Thầy Trò sum họp, nghĩa tình gắn kết, thủy chung. Bài thơ cuối của tập “Thầy Tôi” đã được Trần Bảo Định viết vào đêm Mồng 4 tháng 11 năm 2012 có tên “Một Nụ Cười” (trang 104) đã phác họa chân dung của người Thầy kính yêu một đời; với đôi nét chấm phá dung dị, mà chân xác, cảm xúc:

                      “Phiếm luận cho vui khi bóng xế

                        Việc đời khó nói đúng hay sai

                        Ý Trời đã thế, đành như thế

                        Biết thế làm sao cưỡng lại Ngài?

 

                         Thầy nguyện tu trì nào có được

                         Bỏ vinh hoa, phú quí, đi tu

                         Con quan, rồi khổ vì quan chức

                         Mà kiếp đời kia chẳng oán thù

 

                         Chẳng hỏi vì sao đi cải tạo

                         Xem ra Thầy thích được trau mình

                         Thế gian đầu mục bày hư ảo

                         Sống tự lưu đày – ai dám tin?

 

                         Thầy vẫn là Thầy, dòng Nguyễn Khắc

                         Tài hoa, lãng tử, rất yêu người

                         Lửa tin luôn bén, tâm không tắt

                         Đời tám chín năm, một nụ cười!”

Trong một bối cảnh mà tình thương yêu giữa người và người ngày càng cách xa, và lòng thủy chung son sắc đang có chiều suy giảm – những trang thơ của “Thầy Tôi” như  “những que diêm”,  tỏa ánh sáng soi chiếu trong đêm tối mịt mờ, để tất cả có dịp suy gẫm và “nhìn lại” rõ hơn chính mình!

Cái “lạ” mà tôi nhìn thấy ở Thơ Trần Bảo Định là ở chỗ rất đáng được trân trọng ấy!

 

 

Quê nhà, ngày đầu tháng 11 năm 2014

MANG VIÊN LONG

 

      (1)GS Nguyễn Khắc Dương sinh năm 1925 (Ất sửu) tại làng Thịnh Xá (nay thuộc xã Sơn Hòa) huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. ( Cha là cụ Nguyễn Khắc Niêm đỗ Hoàng giáp năm 1907 ( thời vua Thành Thái) từng giữ các chức vụ: Phủ Doãn phủ Thừa Thiên, quyền Tổng Đóc tỉnh Thanh Hóa…Anh của thầy là BS Nguyễn Khắc Viện, em là nhà văn Nguyễn Khắc Phê…).

.

• SV Trần Bảo Định lên Đà Lạt 1966, theo học Triết học tại Trường Đại Học Văn Khoa Đà Lạt và cơ duyên đến với thầy từ đó