Xứ Nẫu

Tạp bút của Nguyễn Câu Mục

 

Đến với An Nhơn – “Chúng ta như lắng nghe được hơi thở, ánh nhìn, tiếng nói đầy chân cảm, trầm lắng vô cùng nhưng cũng vang động đến vô cùng” (Huyền tích kinh xưa – Nguyễn Thanh Mừng, Trần Thị Huyền Trang).

Thật vậy – không biết từ bao giờ mà ở An Nhơn, tình đất, tình người như luôn quyện chặt vào nhau- luôn yêu ấp nâng niu nhau, nên dễ dàng bật lên tiếng lòng đầy chân cảm thiết tha. Lẽ thường, ta có đi chân chất, thì mới biết rõ được mặt đất đang nắng ấm hay khô lạnh – cũng như ta có nghe được hơi thở, ánh nhìn, tiếng nói đầy chân cảm thì ta mới nhận thấy được bao trầm lắng vang động đến vô cùng.

Đúng như vậy – Bao trầm lắng vang động đến vô cùng. Trầm lắng như bóng hoa xuân mới chớm về, mà thi sĩ đã phát hiện ra ngay. Bao xao xuyến thầm kín ùa về – thi sĩ vội lắc chiếc bình cũ, mà người thơ đã nhớ rõ là còn nhín lại đôi chút tận hôm nào. Một mình với bóng hoa xuân sớm, tự rót rượu ra; nhìn lên đỉnh núi quê nhà, cụng vài ly nồng ấm miên man cùng với đất trời dịu vợi:

“Gió đông chuốt nhọn bút mai đề

Chợt bóng hoa xuân sớm hiện về

Lắc chiếc lọ sành còn rượu nhín

Vọng lên đỉnh núi cụng vài ly”

                                      (Xuân Tảo – Yến Lan)

Bóng hoa xuân sớm về đã lay động hồn người đến như vậy – Còn như xuân đến trễ tràng thì hồn thơ ra sao? Thật ra, xuân sớm hay muộn  tự thân đều có nguyên nhân của nó. Mua sắm một cành đào để đón Tết, thế mà tới ra Giêng mới hé nở một vài bông. Nhìn thấy nhà người ta đã đón xuân rồi – còn nhà mình, đến nay hoa đào chỉ mới chớm hồng. Thôi thì cứ thong thả ung dung với trời xuân trong cõi lòng ta vậy:

“Vụng sắm cành đào không kịp Tết

Ra Giêng chợt hé một vài bông

Xuân người lả tã bay đi hết

Ngoảnh lại xuân ta mới chớm hồng”

(Xuân muộn – Yến Lan)

Khó có thể nói hết được sự mầu nhiệm của ngày xuân. Thời điểm giao mùa của thiên nhiên đã tạo nên bao vẻ đẹp kỳ ảo ngay trong làng xóm quê hương mình. Dù môi trường hôm nay đã thay đổi, lệch lạc đi ít nhiều, song hơi hớm của tàn đông vẫn còn hiện ra rõ rệt – để rồi bao cây lá lại vẫn đâm chồi nẩy lộc, sẵn sàng chào đón một mùa xuân với biết bao hương sắc ngọt ngào.

Tết đã đến rồi, thế mà cúc vẫn chưa nở hoa – nhưng màu thắm tươi vẫn tiếp tiếp thắm tươi, thời gian trôi qua vẫn cứ ung dung trôi qua – Điều chắc chắn là xuân vẫn sẵn hoa rồi, đã sẵn duyên hẹn nhau rồi, và hoa đã sẵn nở muộn rồi – thế nên ta phải biết yêu ấp dịu dàng để còn tận hưởng được sự toàn bích với dáng vẻ đậm đà của cả một mùa xuân, mà tạo hóa đã nhiệt tình ban tặng đến cõi người ta:

“Tết, cúc chưa hoa, xuân sẵn hoa

Mầu tươi lại tiếp sắc phôi pha

Cái qua vẫn biết thường qua mất

Duyên hẹn còn cho cả đậm đà”

(Cúc muộn, xuân sẵn hoa – Đặng Tấn Tới)

Tết đến rồi mà cúc chưa nở hoa – Nhưng cũng có năm, Tết chưa đến mà cúc đã sớm nở rồi.

Nhớ lại khi xưa – Cũng trời này, đất này, thi sĩ Hàn Mặc Tử đã thấu cảm: “Cúc ngó đơn sơ lắm mặn mà”, nên đã: “Muốn ôm hồn cúc ngủ trong sương”. Vậy thì nay, ta dại gì hà tiện chút lòng sâu lắng; mà chẳng tùy duyên vui cuối năm với vườn cúc hoa khuya lồng lộng ánh trăng rằm:

“Cúc sớm, tùy duyên vui cuối năm

Vườn khuya hoa lộng ánh xa xăm

Thơ xưa, thi sĩ yêu Hoàng Cúc

Lưu lãng còn in sắc nguyệt rằm”

(Rằm cuối năm, thưởng cúc vườn An Ngãi – Đặng Tấn Tới)

Lại có người thơ đã thật tình hỏi người yêu của mình rằng: Bao nhiêu mùa xuân thay lá? Bao nhiêu cánh hoa để trang điểm? Bao nhiêu lá vàng rơi? Và có bao búp non trên cây xanh? Hỏi em, như là để khơi dậy từ một nỗi niềm nhớ thương nuối tiếc khôn nguôi: “Từ con chim mộng bay rồi – Rừng hương khép lại trăm lời cỏ hoa” (Hàn Dã Thảo) mới hay cỏ hoa, cây lá liên quan mật thiết đến nhường nào đối với mùa xuân, đối với thiên nhiên bao la huyền bí:

“Em có bao nhiêu mùa xuân thay lộc

Bao nhiêu cánh hoa trang điểm đời mình

Bao nhiêu lá vàng rơi rụng

Có búp non nào trên đọt cây xanh…”

(Một ngày nào – Hàn Dã Thảo)

Cũng có trường hợp, vào ngày đầu xuân, giàn hoa ti-gôn trước nhà nở rực rỡ – làm cho hồn ai chợt rung rinh xao động. Dù bao ngày mưa dập gió dồn – nhưng buổi đầu xuân hôm nay, bỗng thấy ánh nhìn của em sao mà rạo rực một cách mộc mạc giản dị, làm cho hồn người thơ ngây ngất tuôn trào:

“Cùng em chạm cốc đầu xuân

Hiên tây treo lửng mấy từng ti – gôn

Ngày qua mưa dập gió dồn

Sóng nay thanh sắc dậy hồn thơ bay”

(Chạm cốc – Đào Quảng)

Lại một trường hợp khác – ngày đầu xuân yên ắng, bỗng nghe tiếng mưa xuân rào rào. Một không gian lắng đọng đầm ấm vui vẻ len lén vào nhà. Ngồi một mình, người thơ thong thả nhắp chén trà nóng – bỗng nghe tiếng gáy của đàn gà, làm cho người thơ càng thêm bâng khuâng đắm đuối dạt dào:

“Rào rào – mưa sớm đầu xuân

Bỗng nghe “tiếng hỉ” bâng khuâng vào nhà

Một mình ngồi chắp chén trà

Nghe ra tiếng gáy lũ gà vui tai”

(Mưa sớm đầu xuân – Đào Viết Bửu)

Tiếng thơ thật vô cùng giản dị, nhưng lại chất chứa ấp ủ, lắng động biết bao niềm tâm sự riêng tây. Thật vậy, tiếng thơ thở nhè nhẹ phơn phớt như gió thoảng mây bay một cách hồn nhiên tự tại.

Nhớ  đến người bạn tri kỷ của đời mình đã vĩnh viễn ra đi, giữa tuổi hoa xuân phơi phới. Người thơ dù: “Đọc trên bia mộ mùa xuân” nhưng nước mắt vẫn cứ rơi đầy trên trang giấy. Nước mắt chan chứa bao khúc sầu ca, nên nghìn năm mưa nắng có phôi pha thì tấc lòng này vẫn còn mãi đau lòng. Và dù người thơ có: “Đọc trên bia mộ từng ngày” nhưng sương nắng vẫn cứ rơi đầy mùa xuân – giống như là hạt bụi của trời đất mênh mông đang rơi rơi bay bay giữa thế nhân giả tạm này:

“Đọc trên bia mộ mùa xuân

Rưng rưng trang giấy thắm từng câu hoa

Lệ trời gởi lại sầu ca

Nghìn năm mưa nắng phôi pha tấc lòng

Đứng đi thì cũng như không

Xót người xưa chợt đau lòng người nay

Đọc trên bia mộ từng ngày

Mùa xuân sương nắng phơi bày thế nhân”

(Mầu biệt ly – Nguyễn Như Tuấn)

Những biến chuyển đổi thay của trời đất thật là huyền bí và linh diệu. Nhưng lạ thay, tâm hồn người thơ đôi lúc lại còn có những điều nhạy cảm và tinh tế hơn. Trời đang chiều, nhưng sự thật đã có sương đêm rơi rồi. Trời đang còn giấc khuya, nhưng đã có sương mai nhè nhẹ bềnh bồng. Và trời đang đông, nhưng rõ ràng mùa xuân đã về. Nên những đóa hoa trên nhành đào tháng Chạp đã vội vã nở sớm. Đấy là hiện tượng tiếp chuyển giao mùa, mà người thơ đã tận hưởng hết được không gian thời gian của ngày chớm xuân đang lung linh sinh động:

“Đang chiều, trời đã sương đêm

Đang khuya, trời đã bồng bềnh sương mai

Đang đông, trời đã xuân đầy

Nhành đào tháng chạp vội gầy dáng hoa”

(Sớm – Nguyễn Thái Dương)

Lại có một hoàn cảnh khác hơn. Bao năm lam lũ cùng với ruộng đồng. Mãi nhìn con cua đồng nhũi chui trong hang lạnh, hay mãi nhìn bóng làng bạc trắng trong mùa nước lũ mênh mông. Bao khổ cực rồi cũng trôi qua. Năm nay mưa thuận gió hòa – nên cuối năm còn có bạn quê mời người thơ chạm cốc:

“Cuối năm bạn mời ta uống rượu

Nợ không đến nhà sổ đỏ cầm tay

Bạn ta nuôi bò làm ruộng

Nào mừng nhau uống cạn ly đầy…”

(Cuối năm uống rượu với bạn làm ruộng – Trịnh Hoài Linh)

Cũng là thời điểm tháng mười hai cuối năm. Có người thơ về thăm quê, nhìn mưa rơi nhè nhẹ xuống dòng sông ngày cũ, xuống khu vườn nhà em. Mưa rơi dịu dàng theo gió thoảng bay. Rồi mưa tạnh dần, ánh nắng chợt bừng lên rực rỡ màu hoa hoàng điệp. Trời bỗng trong xanh, hương đất thơm ngát đến bâng khuâng. Làm cho người thơ nhớ đến em xinh xắn giản dị như cỏ nội hoa đồng:

“Anh về ngang dòng sông ngày cũ

Tháng mười hai mưa nhẹ xuống khu vườn

Em xinh xắn như trăng rằm mới mọc

Và dịu dàng như cây cỏ quê hương

Anh chớm thấy mùa xuân trong mắt biếc

Trời chợt xanh và hương đất thơm nồng

Nắng bừng sáng một mùa hoa hoàng điệp

Và tơ trời buông nhẹ đến bâng khuâng…”

(Giao mùa – Phạm Văn Phương)

Giữa muôn trùng cát bụi phù du của đời người. Ta vẫn dám tin rằng: – đôi lúc nhờ tiếng thơ, nên đã giữ được sự ấm áp đằm thắm của ngày xuân; nhờ tiếng thơ nên những chiếc lá vàng của tàn đông kia đã hóa thành mù sương tơ cỏ, sẵn sàng mở rộng vòng tay cho ngàn vạn trái tim khép mở nhịp nhàng. Do đó, bao trầm lắng thầm kín tận cõi lòng cứ theo cuộc đời trôi mãi, giữa quê hương yêu dấu này – như một vườn cúc hoa đã thực sự nở bừng tươi thắm, sẵn sàng hớn hở chào đón một ngày xuân:

“Ở ngoài nội có cỏ hoa mọc dại

Có trái tim khép mở cánh vàng tươi

Bao thầm kín theo cuộc đời trôi mãi

Vườn xuân nào đã gọi cúc hoa ơi”.

(Cúc hoa – Nguyễn An Đình)

Cảm tạ trời đất đã đem mùa xuân đằm thắm lại cho bao người, cây lá vẫn tỏa đầy sắc xanh, vẫn lay lắt chờ đợi ngày nở hoa. Đây đó, hoa bất ngờ đậu lại trên cây, hoa nhẹ nhàng buông lơi hàm tiếu dưới ánh sáng mặt trời, hoa nhỏ nhẹ toát ra vẻ đẹp kỳ bí đầy rộng lượng thứ tha. Nên thật vô cùng khó, khi muốn nói hết lên vẻ đẹp của hoa, cho dù ta có lạm dụng đến nguyên ủy vô lời. Ngẫm lại, lời của Lý Trác Ngô thật chí lý: “Trăm giống hoa trời sinh nó, đất nuôi nó, người ta thấy nó đem lòng yêu – nhưng tìm xem cái khéo ở chỗ nào thì đố tìm ra được”. (Lời tựa Mái Tây – Vương Thực Phủ).

Thôi thì, nhân ngày xuân – xin cảm tạ vậy:

“Cảm tạ đất đem gần xuân thẳm

Mộng mai chiều gió đậm lời vui

Lá kia chưa tạnh hồn xanh đắm

Hương cạn lòng hoa, sắc chẳng nguôi”.

(Ngày xuân, cảm tạ – Đặng Tấn Tới)

Mùa xuân Giáp Ngọ lại về trên quê hương thị xã An Nhơn. Giữa không gian ấm áp của ngày xuân, vẫn còn biết bao bộn bề trong cuộc sống. Nay xin gợi lại một ít tiếng thơ xuân từ quê nhà, mà chính đời người thơ đã cùng chôn nhau cắt rốn ở tại mảnh đất An Nhơn này. Dẫu biết rằng, có người thơ đã ra đi biền biệt – Nhưng tiếng thơ thì hình như vẫn còn trầm lắng và vang đọng với ngày xuân đến vô cùng!

Thật vậy – An Nhơn, trời vẫn xanh, mây vẫn trắng mà những đóa hoa xuân kia vẫn tươi nở dịu dàng để đón chào mùa xuân miên niên bất tận:

“Xin chào nhau giữa con đường

Mùa xuân phía trước miên trường phía sau”

(Thơ Bùi Giáng)

N.C.M