Nàng thích mặc màu đen, vì nàng múp rụp và da nàng trắng mịn. Nàng là kiểu đàn bà độc lập. Sau ly hôn, nàng sống khép kín. Thiên hạ gọi nàng là “đàn bà cũ”.Nàng cười chua chát, bình thản đi qua những thị phi. Nàng là kiểu đàn bà hiện đại, mạnh mẽ, ưa giúp đỡ người khác, tín phật. Yếu điểm của nàng là cả tin. Nơi nàng làm việc, đàn ông, đàn bà bằng tuổi, trên tuổi, dưới tuổi, ngày ngày làm việc cùng nhau, một vài trong số họ miệng thơn thớt nói cười nhưng bụng chứa một bó dao Thái, vài kẻ chỉ đợi kẻ khác sơ hở là đâm chọc không tiếc thương để giành thêm chút tiền thưởng, để giành sự sủng ái của sếp, để tranh giành chỗ ngồi ngon lành hơn vị trí hiện tại. Mỗi ngày lên công ty nàng nhe răng cười cười mà bụng râm ran không dám tin, không dám thân với ai. Nàng ngại những đố kỵ của vài đồng nghiệp nữ/nam mồm bô lô ba loa anh anh em em vang hành lang, cầu thang, cổng cửa nhưng bụng thối như cóc chết 3 ngày. Họ thủ sẵn những lời ác ý, việc nhỏ như con thỏ qua mồm họ thành con bò, con voi, con khủng long. Họ chực chờ nàng sơ hở là tâu hớt, thì thào dèm pha sau lưng. Lời nói giết người nhanh hơn dao Thái.Làm phụ nữ li hôn quá nhọc. Nhọc nhưng cũng phải lọc cọc mày mò bước đi vì ở đời chả ai thương mình bằng chính cái đứa bản thân mình và ông bà cụ đẻ ra mình.
Công ty nàng ông là người quyền lực nhất, chủ tịch hội đồng quản trị, ông hơn nàng 15 tuổi, nàng gọi ông là sếp xưng em. Một ngày, ông gọi nàng xuống phòng làm việc, phòng ông đồ gì cũng màu vàng thổ, bài trí cầu kỳ. Ông hỏi nàng vài việc công ty đang vướng mắc, liên quan đến phòng nàng. Ông hỏi nàng về năng lực, tư cách trưởng phòng của nàng. Nàng trả lời như máy, thật thà và âu lo. Nàng không quá e sợ ông như đa số cán bộ, nhân viên, người lao động trong công ty. Nàng làm việc cật lực và thẳng thắn. Nếu tính ngày công 8 giờ để trả lương thì công ty này phải trả tăng giờ cho nàng không ít tiền. Nàng là chuyên gia lĩnh vực thiết kế thời trang. Nghề của nàng đang hót. Khi thiên hạ đã bớt lo chuyện cơm ăn, nước uống hàng ngày, hàng tháng, nhu cầu về mặc đẹp, mặc sang tăng lên. Có của nó dũa nên người.
Nàng chuyên đi làm thuê cho các công ty, nếu môi trường làm việc không tốt, chế độ đãi ngộ không tốt nàng sẽ nghỉ và tìm một nơi làm tốt hơn. Nàng nể những ông/bà chủ biết coi trọng nhân viên và có khả năng truyền cảm hứng tích cực cho cấp dưới. Đó là những ông chủ lớn, xứng đáng để nàng vắt kiệt sức lực cho từng công việc được giao. Nàng độc thân, con nàng đã có bà ngoại chăm sóc. Nàng vô tư ngồi ôm vi tính, bản vẽ trên công ty đến tận 21h. Nàng làm nhân viên phòng thiết kế mẫu, 35 tuổi nhưng nàng rất trẻ đẹp. Sếp phòng nàng thường khen không tiếc lời mỗi khi cả hai cùng nhau dùng bữa với các đối tác kinh doanh, khi ai đó tò mò hỏi nàng bao nhiêu tuổi, khi ai đó bàn luận về nhan sắc của nàng. Lần đầu tiên nàng gặp ông chủ đã cách đây 1 năm, giờ gặp lại ông đã là chủ tịch hội đồng quản trị tổng công ty. Đúng là có của nó dũa nên người. Trước mắt nàng, sếp tổng da dẻ mỡ màng, thần thái oai vệ, lời nói quyền uy. Ánh mắt ông nhìn nàng ấm áp.
Cuộc nói chuyện hơn 40 phút, quanh quẩn những câu hỏi về đời tư nàng. Vài phút điện thoại ông chủ lại reo. Nàng ngồi ngó những tranh ảnh, bình hoa một cách thờ ơ, sốt ruột. Nàng muốn xin phép ra về, ông ra hiệu nàng ngồi lại. Người có quyền lực cao nhất tòa nhà này trong mắt nàng giản dị, trầm tĩnh như 1 năm trước, chỉ ánh mắt dường như hướng về nàng là khác: tò mò và ấm áp. Cứ vừa bận rộn trả lời điện thoại, hay cả khi im lặng nhìn nàng, mắt ông chủ cứ đăm đăm nhìn: ánh buồn và ấm áp. Nàng ngó lơ lơ sang những đồ vật trong phòng, thời gian trôi nhạt nhạt. Nàng sốt ruột ngó chiếc đồng hồ trên tường. Nàng vốn tiết kiệm thời gian.
Đàn ông hay đàn bà mắt buồn đều là yếu tướng. Mắt nàng buồn. Mắt ông buồn.
Ông nói tôi rất thích mắt em, thích cách em nhìn tôi khi giao tiếp. Nàng cười cảm ơn lời khen vàđứng dậy xin phép lui. Ông đi từ ghế đối diện tiến lại, tay ôm eo nàng, kéo nàng sát vào ngực ông, mũi ông cọ vào mũi nàng, mắt ông nhìn chằm chằm vào mắt nàng đang mở to hết cỡ, không chớp và tim nàng đập dồn dập trong lồng ngực, hai tay nàng buông xuôi, dáng ngửa ra phía sau né tránh, dáng đứng đấy nàng biết mình đẹp như trong phim diễm tình Hàn Quốc, nó là kiểu khi người đàn bà bất ngờ trước cách tỏ tình bạo liệt của đàn ông. Nàng hơi ngạc nhiên và thú vị trước tình huống này. Đàn bà đơn thân tử tế khác đàn bà đơn thân hư hỏng. Nàng thuộc kiểu thứ nhất. Nàng không ưa loại đàn ông vồ vập, cuồng si. Cái gì nhanh đến cũng sẽ nhanh đi. Hoa sớm nở thì chóng tàn. Sương mau tụ thì mau tan.
Nàng học yoga, cơ thể nàng mềm mại dẻo dai trong mọi tư thế, dáng di chuyển. Sau ly hôn nàng tìm đến yoga. Nàng hít sâu quay người rời khỏi vòng tay xiết riết của ông, bước nhanh ra cửa, dáng cong lên một cách kiêu hãnh, dĩ nhiên nàng có thể cảm thấy ông đang nhìn theo dáng nàng và có thể đang cười tủm tỉm. Nàng là người đàn bà cũ theo cách gọi của thiên hạ. Lòng nàng đã khép lại sau hôn nhân tan vỡ với P. Thiên hạ thật ác mồm khi nói về những đàn bà ly hôn. Con người khác đồ vật, con người đâu thể phân biệt bằng cũ/mới. Hồi nàng ly hôn, đám phụ nữ công ty mừng như phát rồ, chúng hân hoan khi thấy nàng xuống sắc bơ phờ gần một tuần vì buồn chuyện đời chuyện mình sau một tan vỡ mà nàng không mong muốn và chúng tức điên lồng lộn khi thấy nàng sau một thời gian ngắn đã trở lại vẻ xinh đẹp. Nàng tưng bừng chưng diện, tươi tắn như hoa mỗi khi xuất hiện trong các cuộc tiệc tùng ngoại giao của công ty. Nàng đã buông bỏ nhẹ nhàng những thứ không thuộc về nàng. Nàng có kế hoạch mới, đội bạn mới – những đàn bà mạnh mẽ, giỏi giang, thơm tho và xinh tươi cùng công ty, khác công ty, ngoài xã hội. Họ cho nàng cơ hội việc làm, niềm vui. Họ dìu nàng đi qua những giây phút chênh vênh bằng hội ngộ, du lịch, nhậu, dancing, shopping… Không phải đàn bà nào cũng xấu. Đàn bà xấu thường nhan sắc và tâm tánh đều không có gì nổi bật. Hơi thở có mùi hôi. Cơ thể có mùi hoi, tanh tanh.
Nàng biết ông cách đây 1 năm, trước khi về làm tại công ty, trong vài cuộc hội nghị thu hút đầu tư của thành phố, khu vực, trong một vài hội thảo về phát triển kinh tế khu vực vùng Tây Nguyên. Nàng khi ấy tháp tùng giám đốc công ty thời trang 40+ Thiên An dự và nàng soạn bài phát biểu tham luận cho bà chủ. Giờ giải lao, ông pha 2 tách cà phê mang lại chỗ nàng đang đứng – dưới vòm cây liễu đang buông hoa đỏ rực gần cuối hành lang. Ông nhìn nàng khen: Đầm của em đẹp! Nàng cười xã giao, cảm ơn lời khen của ông. Ông hỏi nàng có muốn về chỗ ông làm không? Nàng hỏi: Em sẽ có những gì hơn nơi làm cũ? Lương cao hơn, môi trường chuyên nghiệp hơn và tôi muốn nhìn thấy em mỗi ngày. Ồ, ông đang cần em làm việc cho công ty hay đang muốn em? Cả hai. Vì em thực sự rất đặc biệt. Tôi rất muốn có em. Nàng dừng ánh nhìn hơn một phút nơi mắt ông. Ánh mắt ông ấm áp, khích lệ. Em hãy suy nghĩ đề nghị của anh. Nàng dạ rồi rời đi, dáng cong lên kiêu hãnh. Sau lưng nàng ông nhìn theo. Nàng đã suy nghĩ 3 ngày. Nàng là kiểu đàn bà tham vọng.
Ngày nàng chuyển sang Tổng công ty của ông, bà chủ Thiên An dặn: Em cứ đi, nhưng nếu không muốn làm bên đó thì quay về nhé! Cánh cửa công ty mình luôn rộng mở đón em. Thiên An là công ty nhỏ, chuyên về thời trang dành cho lứa tuổi 40 trở lên. Bà Thùy Chi là một giám đốc giỏi và tâm tốt. Trong một thành phố nhỏ có cùng lúc 12 công ty cùng kinh doanh một lĩnh vực, bà phải nỗ lực rất nhiều. Nàng sát cánh bên bà 3 năm. Hai chị em rất hợp nhưng mức lương chi trả cho nàng và các nhân viên chưa đảm bảo được cuộc sống sinh hoạt. Ai cũng muốn làm việc ở một nơi mức lương tốt và có cơ hội phát triển được năng lực của mình. Tổng công ty Xmen của ông là niềm mơ ước của rất nhiều người ở thành phố này và mấy tỉnh lân cận. Ông nổi tiếng là một lãnh đạo tài hoa, nhân nghĩa. Thương hiệu trà thảo dược Xuân Hoa của ông đã có mặt trên thị trường thế giới. Người Mỹ, người Việt ở Mỹ rất mê vị trà ngọt mát và nhiều tác dụng cho sức khỏe của ông. Sau này nàng mới biết tên thương hiệu trà chính là tên người vợ quá cố của anh: bà Xuân Hoa. Bà là con gái út chủ tiệm sản xuất trà Danh Phát ở phố núi, bà cùng ông lập nghiệp ở đất này từ buôn bán đất, buôn nông sản, hàng thủ công mỹ nghệ, vàng bạc đá quý, các loại trà, rượu và quần áo. Bà sinh cho ông 2 con trai và mất cách đây 3 năm vì ung thư gan. Bà dáng hình đầy đặn, khuôn mặt bầu tròn phúc hậu, không nói nặng ai bao giờ, từ khi lấy ông, bà sau lưng ông chăm sóc vun vén gia đình, nuôi dạy con cái để ông lo việc kinh doanh. Khi bà bệnh và mất, ông sốc nặng. Ông thương yêu và biết ơn bà đã đồng cam cộng khổ gần 30 năm để ông có cơ ngơi như hôm nay. Từ khi ông góa vợ đến khi gặp nàng cũng đã hơn 4 năm. Người ta đồn ông có thú săn gái trong làng giải trí Việt, mấy cô người mẫu, ca sĩ ông bao đi Thái Lan, Singgapor chơi vài ngày là chuyện nhỏ. Ông thích phụ nữ tóc dài, da trắng, nói năng hoạt bát, không cần nổi tiếng lắm miễn vừa lòng ông mấy ngày ăn chơi là được. Có hồi, người trong tỉnh thấy ông cặp kè với em giáo viên văn trường THCS nọ, cuộc tiệc nào cũng thấy em giáo viên xẹo nẹo đi sau, cầm ví trả tiền cuộc A,B,C… thiên hạ tưởng ông và cô giáo văn thành đôi. Hồi sau, thiên hạ thấy cô giáo văn cấp 2 xẹo nẹo đi cùng giám đốc sở T, cầm ví trả tiền cuộc D,E,F… thiên hạ nhận ra cô giáo văn làm thêm nghề phụ tăng thu nhập. Thời công nghệ 4.0 hưng thịnh, thiên hạ cái gỉ cái gi, cái gì cũng biết. Ở thành phố này, tỉnh này, doanh nhân thành đạt như ông thiên hạ quan tâm đủ chuyện, từ cái nhà ông ở, cái xe ông đi, con cái ông học đâu, lấy con nhà ai, ông thân với quan chức cấp nào, bồ bịch với ai… đều trở thành chủ đề cho thiên hạ bình luận. Tin đồn cũng có, dư luận xã hội cũng có nhưng kiểu người như ông thì bình thản lạ kỳ, gặp ông chỗ nào cũng thấy ông tươi cười, ánh mắt trìu mến. Nàng từng thấy ông dìu một bà cụ bán rau dạo qua đường, cúi thấp người mua cho bà 1 bó rau và biếu bà cụ 100 ngàn. Ông đưa bó rau cho lái xe cất vào bang ghế sau và bước lên xe rời đi. Những người có hành động như vậy ít khi là người xấu, làm từ thiện có kẻ diễn song đa số xuất phát từ tâm chân thành thương xót thế nhân thiệt thòi, yếm thế. Mấy kẻ diễn nhìn đâu khó nhận ra. Mắt thường con người cũng thấy huống chi là mắt thần linh ma quỷ. Lừa người thì dễ song lừa gạt thế nào được thần linh ma qủy.
Sau dịch Covid-19, nhiều người ngộ ra còn sống là một may mắn, họ trân quý giá trị cuộc sống hơn. Nàng có anh bạn chuyên về kĩ thuật điện tự động, anh bớt làm, bỏ tiền đi chơi, đi khắp trong nước, ngoài nước, đi đâu cũng check in rần rần, đi đâu cũng thưởng thức ẩm thực đặc sản và thư giãn hưởng thụ các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Vợ anh ta nói lão ấy biết sợ rồi. Sợ thời gian trôi qua chưa kịp sống cho chính bản thân mình, sợ nằm xuống vẫn chưa kịp làm những điều mình ấp ủ, sau trận đại dịch lão ngộ ra và sống tử tế hơn. Giờ chả cần lải nhải nhắc nhở lão giữ sức khỏe nữa, làm việc điều độ nữa… Có những biến cố làm người ta ngộ ra nhanh hơn điện, chả cần giáo huấn, tuyên truyền vận động dài dòng. Tuổi trẻ lăn lộn làm kiếm tiền, già bỏ tiền mua sức khỏe. Bạn nàng, đột quỵ khi đang dọn nhà, 40 tuổi đời còn bao ước nguyện chưa thành. Bạn nàng, ung thư gan, từ khi phát hiện bệnh đến lúc chết chưa đầy 3 tháng, 40 tuổi đời còn bao ước nguyện chưa thành. Bạn nàng, lính cứu hỏa, cứu dân ra khỏi đám cháy, quay tìm lối ra không thấy, chết ngạt, 44 tuổi đời còn bao ước nguyện chưa thành…Cuộc sống vẫn trôi đi, ai nằm xuống cứ nằm, người đi vẫn phải bước đi tiếp. Qua hết đau thương là hy vọng ngày mai sáng lạn hơn. Tin thế để mà không gục ngã. Nàng cứ nghĩ sống lương thiện sẽ nhận được báo đáp tốt.
Trong công ty, hồi này đám phụ nữ, phụ nam lào xào, thì thào chuyện ông tặng hoa cho nàng. Cũng đủ lâu nàng không nhận hoa tặng. Một là không thích. Chồng nàng từng tặng nàng 100 đóa hồng hôm nàng sinh nhật 30 tuổi, từng thề non hẹn biển sống cùng nhau đến đầu bạc rang long mà ở với nàng chưa tròn 10 năm đã quyết ly hôn đi theo tình yêu mới. Người đàn bà mới của anh hơn anh 6 tuổi, chủ nhà hàng dê Ninh Bình VIP, mặt ả gọt V line, môi bơm căng mọng, ngực bơm căng mọng. Chỉ yêu thôi ả đã tặng anh con xe nửa tỉ nhân kỉ niệm tròn 1 năm ngày yêu nhau, giường ngủ nhà ả đóng bằng gỗ trắc, khắc rồng phụng bay bổng, đầu giường đủ loại thuốc tăng lực, cường dương, kích dục các loại Nhật, Hàn, Mỹ, Tàu… Đời không chuyện gì là không thể xảy ra. Khi ta mở mắt chào đời, cha mẹ, người thân đón ta trong tiếng cười hoan hỉ. Sống sao cho tử tế để khi nhắm mắt nằm xuống người đời thân/sơ tiễn ta bằng những tiếng khóc tiếc thương. Nàng nhìn bó hoa, nhìn tấm thiệp. Nàng đặt bó hoa sau lưng, cả ngày căn phòng thoảng thơm mùi hoa hồng, hoa ly. Trong công ty có 3 người đơn thân giống nàng. Mỗi người mỗi chuyên môn, mỗi người mỗi cách sống. Nàng và họ không thân, chỉ trao đổi công việc khi cần phối hợp. Họ có nhiều thời gian hơn nàng, họ thuộc nhóm bà tám, nhóm bánh bèo, nhóm nhà lá… những cái tên nhóm zalo chị em công ty lập lâu từ lâu nhưng nàng không có tên. Nàng về công ty 13 tháng. Nhiều người nàng chưa nhớ đầy đủ họ tên, những người bên các đơn vị trực thuộc càng ít nhớ nổi vì ít gặp và làm việc. Nàng sáng lái xe lên công ty, làm và làm, quanh quẩn với mấy mối quan hệ trong phòng liên quan, nghề của nàng không quan hệ rộng. Mẫu nào được sếp duyệt dược chuyển qua phòng kinh doanh, chuyển đến xưởng may, sản phẩm của nàng trình diễn trong các lễ ra mắt. Lúc nàng đến dự nhận hoa, lúc bận việc không đến cũng chẳng sao. Nàng làm và làm. Chẳng có thời gian dành cho những quan tâm khác trong các nhóm/hội to/nhỏ ở công ty. Rảnh nàng phi xe đến các nhóm của nàng đã hẹn uống bia và quẩy. Rảnh nàng phi xe về nhờ chở con đi chơi nhà bố mẹ, bạn thân, chở con đến những chỗ bọn trẻ con thích và kiên nhẫn chơi cùng nó hoặc ngắm nhìn con chơi hồn nhiên. Nàng như bông hoa lạ trong đám hoa đủ hương sắc của công ty. Lạnh lùng, kiệm lời, kiêu sa, bất cần. Hôm rồi, nàng nghe mụ T nói xấu nàng với đám bà tám trong phòng mụ, những mụ đàn bà trong giờ làm, rảnh rỗi, nhạt miệng, chúng tìm đến nhau túm tụm ăn quà vặt và rao rằng nàng đang tìm cách quyến rũ sếp tổng, sao công ty lại đi mời một loại đàn bà bị chồng chê chồng bỏ như nàng về đây làm gì, nàng nhìn cứ câng câng phát ghét, không biết bọn đàn ông trong công ty thích gì mà mở mồm là khen, gặp nàng là tít cả mắt. Mụ rít róng nàng là con hồ ly tinh sớm muộn sẽ làm nát môi trường văn hóa của công ty bấy lâu nay gây dựng… Cái Ninh phòng nàng đi qua, nghe đám đàn bà thối mồm đang bêu nàng, nó đứng sát cửa, mở ghi âm. Nó gửi zalo cho nàng. Nó gõ cửa phòng ló mắt vào nhắc: Đang giờ làm việc mà họp chợ hả mấy má. Đừng đụng vào con sư tử phòng tôi kẻo họa mồm. Tu bớt đi cho mặt đẹp nha. Nói rồi nó về phòng nói nàng: Chị qua xử lý bà T đi, một lần cho chừa thói đặt điều bơm chọc đi. Em làm chứng cho chị. Em ghét kiểu ma cũ bắt nạt ma mới. Bọn phụ nữ ở công ty này kinh lắm chị ạ. Hồi mới về em dính chưởng rồi, cũng con mụ T đầu têu nói xấu em. Em sang chửi tận mặt, hiền với bụt không hiền với ma chị à! Nàng bật đoạn ghi âm, nghe lần 1, nghe lần 2. Tắt. Nàng ngồi xuống cắm cúi vào bàn phím. Cái Ninh nhìn nàng bực bội rồi ngồi vào máy. Không ai biết chiều đó, dưới hầm xe, có hai người đàn bà đứng đối diện nhau. Một bà tát mạnh vào mặt vào bà kia. Một bà ngồi thụp xuống nắm chân váy của bà vừa tát vừa khóc vừa van vỉ điều gì đó. Một lúc cả hai rời đi. Trong xe hơi gần đó, cái Ninh cười mãn nguyện. Trong xe hơi gần đó, ông thấy hết chuyện hai người đàn bà đã làm.
Mụ T bị cho nghỉ việc, lý do làm mất dữ liệu mật của công ty. Ngày mụ rời khỏi phòng, nàng và Ninh đứng trên cửa sổ nhìn xuống cái dáng đi hình rắn lượn của mụ dưới sân công ty, đàn bà môi mỏng, cong hớt, cười lộ hàm, mắt trố lộ lòng trắng nhiều, nói chuyện mắt đảo lắc như lạc rang là không chơi được, không tin dùng được. Đàn bà tướng sinh tại tâm. Cái bụng thảo thơm cái mắt, cái môi, cái mặt mới đẹp. Quá 40 không biết tu dưỡng tâm tánh, nhân tướng sẽ lộ rõ trên mặt, trên dáng, đường đời sẽ bất trắc gập ghềnh như leo thác, ngược đồi. Mệt nhọc và tàn tạ. Mất hết tình thân và của cải. Quả báo bây giờ không đợi qua kiếp sau, kiếp sau nữa, quả báo nhãn tiền luôn. Mặt người một ngày biến đổi vô số biểu cảm. Con người đa vai trên sân khấu cuộc đời. Nàng chẳng diễn khéo. Có gì biểu hiện thế. Cái gì cần buông là buông ngay, không đợi đến bình minh/hoàng hôn mới quyết định. Có những chuyện chỉ quyết buông trong 30 giây. Nhẹ nhàng như chiếc lá trôi trên mặt nước lặng lặng.
Chiều muộn, cả phòng về rồi. Nàng ngồi băn khoăn trước bản vẽ bộ váy cho lễ cưới Ninh. Nó quyết định chia tay đời độc thân bằng bữa nhậu thịt dê rượu sâm Ngọc Linh với hội chị em đẹp công ty. Nàng phải vẽ xong, phải thiết kế thật độc lạ mẫu này để tặng nó. Có gì đó thiếu vắng trên vùng eo, tà trái. Ninh yêu hoa cúc. Mắt nó cận nặng, chiếc kính dày độ lúc nào cũng treo trên sống mũi thanh tú. Ninh yêu màu vàng tươi. Nó bảo vàng là màu của hoàng gia. Nó luôn mơ sẽ có cuộc sống vương giả. Ước mơ của nó thành sự thật. Một tháng nữa, cậu ba nhà giám đốc Hoàng công ty Hoàng Kim chuyên kinh doanh hải sản và khách sạn của Quy Nhơn sẽ lên rước nó đi. Nó bảo chị tặng em một mẫu váy độc lạ dành riêng em nhé! Nàng đã dành 10 tiếng để vẽ, xóa lại vẽ. Nàng lướt bút điểm những bông cúc li ti vào phần eo, dọc tà trái váy. Trên nền voan, lụa trắng sẽ có dải hoa vàng tròn xoe li ti thắt buộc và buông thả tha thướt. Chiếc váy độc lạ dành riêng cho Ninh. Nàng thả bút, ngồi xuống ghế, mắt khép lại thư giãn. Chiều vào tối ồn ào tiếng xe ngược xuôi về nhà, về muôn chỗ vui buồn con người chọn dừng. Đêm nay nàng sẽ uống say, tiễn biệt con em cùng phòng đáng yêu đi lấy chồng xứ biển. Nàng chụp mẫu váy gửi vào nhóm zalo hội chị em đẹp công ty, thấy vô số tim đỏ bay, thấy biểu tượng mặt cười, môi hôn, hoa, hôn má… thả đầy màn hình. Nàng đứng dậy, tô son môi, xịt nước hoa vào cổ áo. Quay lại, nàng giật mình loạng choạng khi thấy ông. Nàng thật sự hoảng hốt. May mà chưa hét lên. Ông tiến đến ôm nàng vào lòng. Im lặng nghe ngực nàng nhịp đập rối loạn. Chẳng một lời, ông dắt nàng đi. Hàng lang dài nghe tiếng bước chân hai người rõ ràng. Đêm thành phố đầy ánh sáng và sắc màu. Đêm đường phố đông đúc ngược xuôi những bóng người. Ai cũng chọn cho mình một nơi dừng đến. Ông và nàng sẽ đến bữa tiệc chia tay đời độc thân của Ninh.
Cửa phòng mở ra, thằng Bắp chạy nhào tới ôm chầm mẹ, lũ trẻ con lớn/bé nhao nhao, hội chị em hú hét chào đón. Nàng bảo chúng ta cho phép một thành viên khác giới góp rượu đêm nay nhé chị em. Ông tiến vào trên tay là hộp rượu và bó hoa cúc vàng bông tròn xoe li ti. Hội chị em nhìn nhau ngại ngại. Lũ trẻ con nhìn ông ngác ngơ. Ông đặt rượu xuống bàn, tiến sang Ninh, trao nó bó hoa và giang rộng tay. Con bé bước đến ôm chầm ông rung rung: “Con cảm ơn chú sáu”. Ông vỗ vỗ lưng nó trêu: “Sắp lấy chồng sướng quá khóc cái nỗi chi”. Ông quay nhìn một lượt hẩy tay bảo: Mấy chị em cô cháu hiện nguyên hình tui coi sao. Cả hội cười òa, người sang bắt tay ông, người ôm ông, người khoác tay ông lắc lắc, mắt ai cũng lấp lánh. Bữa tiệc tràn ngập tiếng cười, tiếng trêu đùa, chúc tụng. Ai cũng mời ông 1 ly, 2 ly… Ông uống và luôn nhìn nàng ấm áp. Nàng uống hoài chẳng thấy say. Khi vui men cay thành ngọt. Thằng Bắp ngồi giữa ông và nàng. Nó được ông hôn má, ôm cứng mỗi khi các chị em đến mời xong và về chỗ. Nó dựa vào ông hớn hở. Trẻ con thường không che giấu cảm xúc của mình. Chúng không biết diễn và chưa cần tạo mặt nạ để đối phó với các pha kịch cuộc đời. Nàng nhìn con, nhìn ông lòng chộn rộn, râm ran. Tiệc vui mấy cũng tan. Hội chị em líu ríu chia tay, ông gọi ta xi. Thành phố khuya sương mù. Thành phố yên tĩnh và mát rượi, mùi sương đêm ngọt ngọt. Giờ nàng ngấm men, thằng Bắp ngủ ngon lành trong lòng ông. Lâu lắm, cánh cổng nhà nàng mới có hơi tay đàn ông./.
Chúng tôi dân miền Trung, lần đầu vào Nam bộ. Hồi năm bảy ba, sau hiệp định Paris “đi chiến dịch” miền Tây vui lắm. Sinh viên nửa bụi nửa thư sinh hấp dẫn mấy em lạ lùng. Nhìn mấy anh mang Apha nói chuyện tuyên truyền chính trị trong trường học không nhịn cười được. Có đứa bị nữ sinh hỏi cắc cớ, trả lời không được, cầm micro run rẩy, mắt lờ đờ chực khóc.
Minh họa của Hằng Lee
Nhóm tôi được ở nhờ một ngôi biệt thự trong vườn. Chủ nhà là một quả phụ chừng dưới bốn mươi, đẹp, quý phái, ăn nói nhỏ nhẹ và lịch sự. Tụi tôi được sắp xếp ở nhà trên, là một nhà thờ mấy đời, bàn thờ chạm khắc tinh xảo và trang nghiêm.
Đang ngồi tán gẫu dưới cây vú sữa sau vườn chợt có một em mặc áo dài trắng từ dưới xuồng bước lên ôm cặp sách cúi đầu vòng tay chào các chú ạ… Chà đẹp dữ. Cô bé vừa đi vào nhà lại có một em khác mặc bà ba đen, kẹp nón bước tới cũng chào các chú ạ. Trời đất! giống nhau như hai giọt nước. Thằng “Tùng Móm nhà thơ” lớn tuổi hơn mấy đứa nên có kinh nghiệm tán gái, nói nhỏ, “Mày con áo trắng, tau con áo đen”. Tôi OK ngay. Áo đen áo trắng cũng đẹp mờ.
Thằng Tùng nhanh nhẩu giả đò vào nhà xin lửa. Cái miệng móm và chiếc cằm dài thượt của hắn lúc làm duyên như anh chàng hề sắp diễn xuất. Hắn đi yểu điệu ra chiều nết na lắm, vào nhà dưới. Nghe giọng Quảng Nam của hắn mấy đứa tôi nín cười không chịu được: “Chào chị, em là Tùng, cho em xin chút lửa”. Không nghe ai trả lời, chỉ nghe vọng ra tiếng cười khúc khích. “Anh nói lại đi, cái gì…”. “Chút lửa”. rồi lại nghe tiếng cười và tiếng con gái: “Anh mượn cái hộp quẹt đó má, trời đất, cứ chút lựa ai mà biết lựa cái chi”.
Buổi sáng hôm sau. Em áo đen (tạm gọi là đen) chèo xuồng chở em áo trắng (tạm gọi là trắng) đi học. Chiếc xuồng êm nhẹ cùng Đen Trắng lẫn vào con kênh khuất dưới vùng xanh dừa nước.
Chúng tôi đi uống cà phê, Tùng cáo bệnh ở nhà treo võng sau vườn đọc sách.
Trưa. Tôi không đi Sài Gòn chơi với bạn bè, lặng lẽ về một mình, sợ thằng Tùng móm tán cả hai em thì nguy. Tôi đi thật nhanh trông mau về đến nhà.
Dưới cây vú sữa Tùng móm và chị chủ nhà đang ăn vú sữa. Thằng Tùng lại nhanh nhẩu: “Mi biết trái ni là trái chi không”. “Không”, “ Là trái vú sữa. Ngoài giống vú, trong có sữa, ăn đi, ngon lắm”. Chị chủ nhà không cười, nghiêm khắc nhìn Tùng. Tôi nói lảng, “Trái cây ở đây ngon mà hấp dẫn chị hè. Quê em chỉ có ổi, mà trái quắt queo, nhỏ xíu. Nhiều khi trái đang xanh, thèm quá tụi em ăn trộm chắm muối ớt”. Chị cười. Thằng Tùng có vẻ không vui. Hắn đi ra nằm lên chiếc võng treo gần đó và ngâm thơ. Giọng Quảng Nam mùi mẫn, âm hưởng bài chòi:
Tóc rậm khinh đời râu dài ngạo mạn Ta cười mình ta ta khóc mình ta Giang hồ mới hay gặp vầng trăng lạ Chợt thấy mình tự tử hôm qua Có phải rằng sầu cũng rụng hôm qua
Thiếu phụ liếc về phía Tùng cười hiền. Móm thi sĩ vờ như không thấy, ngâm tiếp.
Giang hồ ta chỉ giang hồ vặt Nghe tiếng cơm sôi cũng nhớ nhà(*)
Tôi làm như không thấy cảnh hai người, cúi đầu ăn vú sữa. Những múi trắng tứa nước ngọt mềm mát rượi cổ họng. Lòng cứ nghĩ về chiếc xuồng. Giờ này các em sắp về chưa. Chiếc áo bà ba xẻ eo cao, khi cô bé rướn người chèo xuồng đẹp phải biết. Tôi sẽ gọi “… Đen ơi, chở anh đi xuồng chút cho biết, từ nhỏ anh chưa được đi xuồng nơi”. Đang mơ, tiếng lào xào lao xao của chiếc xuồng cạ vào lá dừa nước cập bờ. Vẫn Trắng lên trước, vẫn cái cặp trước ngực cúi đầu chào má chào anh con đi học về. Đen cũng thế, như hồi hôm, nhưng lần này thay vì chào chú lại chào anh, tôi sướng rơn. He he.
Chiều. Hai chị em mặc áo lụa vàng, quần đen. Nếu họ múa đôi thì không thể biết ai Đen ai Trắng, ai vàng hơn ai. Thiệt khó phân biệt. Tôi nao núng nghĩ cách gì để phân biệt. Mà chịu. Họ giống nhau lạ lùng, từ cái cười, kiểu vén tóc cho đến giọng nói. Một trong hai nói với mẹ: “Con chèo xuồng đi hái dừa về mời các anh nghe má. Khóm dừa xiêm bên vườn cộ có trái lớn rồi đó”. Mẹ bảo đi nhanh không tối. Tôi đứng lên lí nhí, “Chị cho em đi bảo vệ cô nương nghe chị”. Cô bé nhanh nhảu: “Ngồi xuồng không được nhúc nhích. Chỉ cần động đậy là xuồng lật chết rán chịu”. Tôi theo em ra bến, không quên ném lại cho Tùng thi sĩ một cái liếc trêu ngươi.
Tôi xuống xuồng trước, em vịn xuồng nói theo: “Nhớ kỷ luật đi xuồng chưa. Có biết bơi không thì nói để tui còn tính”. Tôi ngồi yên, hai tay ghì mạn xuồng, nhìn ra phía trước.
Chiếc xuồng lắc nhẹ rồi theo con kênh chui sâu vào rừng dừa nước. Không thấy ánh mặt trời, chỉ dưới nước trên lá dừa, và giữa hai sự lao chao xao xuyến ấy phải là em. Lòng tôi cứ ngất ngư theo từng tiếng khua tách tách nước. Bây giờ mới thấy mình ngu. Ngồi kiểu này sao mà nhìn em, thấy em bặm môi mỗi lần quẩy dầm rướn tới, thấy chỗ xẻ nách áo bà ba ẩn hiện chút hình tam giác khi kín khi hở đến xốn xang lòng. Tôi ngồi yên, không dám động đậy như điều lệnh của em đã dặn.
Vườn cộ có lẽ là vườn cũ. Những trái dừa xiêm lủng lẳng ngang tầm hái. Em cặp xuồng vào một gốc dừa, lên trước rồi vịn xuồng cho tôi lên cùng. Em lảy mấy trái thiệt nhanh và gọn. Tôi lớ quớ chỉ hái được một trái đã sẩy tay rơi xuống kinh. Em cười bảo dừa đang non, hái ít thôi. Tôi bảo ngoài quê tôi có câu ca dao hay lắm:
Chèo đò bẻ bắp bên sông Bắp chưa có trái bẻ bông chèo về.
Em hỏi ý câu này là sao. Tôi bảo lên xuồng rồi nói chuyện. Lần này tôi ngồi ngược lại, chỉ cách em một tầm tay. Em quẩy dầm. Xuồng trôi nhẹ tênh. Trời tối thật nhanh, chỉ nhìn thấy em lơ mơ lờ mờ. Em lại nhắc về câu ca dao. Tôi bịa ra: “Ngày xưa chàng ở bên này sông, thiếp ở bên kia. Mấy lần chàng định qua thăm nàng mà cứ lần lữa. Cho đến ngày chàng quyết qua thì nàng đã có chồng. Em gái nàng mới mười ba tuổi dặn rằng ba năm nữa chàng qua em sẽ lớn bằng chị. Ba năm sau chàng qua nhưng cô em cũng vừa lấy chồng. Về, thất tình chàng sáng tác hai câu thơ này. Ý bảo bắp chưa chín thì bẻ ngay bông, đừng chờ”. Em cười bảo chuyện xưa hay hè, rồi cười lích nhích.
Chiếc xuồng lướt thật êm. Gió chiều thổi mạnh. Tóc dài của em quất vào má tôi như nụ hôn của trời đất. Lần đầu tôi hưởng được mùi vị con gái qua tóc dài của em. Người tôi như run lên, quên mất điều lệnh em dặn, rùng mình nghiêng theo tóc bay. Chiếc xuồng mất thăng bằng lật úp. Tôi không biết bơi, cứ vùng vẫy sặc nước. Đang giãy dụa bỗng như có ai đó cụng đầu vào bụng mình nâng lên, nâng lên rồi từng nhịp nhẹ nhàng đẩy tôi tấp dần vào bờ. Chụp được nhánh dừa nước, tôi run rẩy hoảng loạn nhìn dòng nước đang chảy lờ đờ. Từ dưới nước em trồi lên, mái tóc dài ép sát vào người. Em cầm tay tôi reo lên, anh gì ơi sống rồi, sống rồi. Tôi run run hỏi, chiếc xuồng đâu, và dừa đâu. Em cười sằng sặc, bảo “Không mất đâu, mai nước ròng ra chèo về”.
Chúng tôi lội theo đường ruộng sình lầy. Có lúc em bị lún bùn, tôi phải cầm tay kéo lên mới được. Em kêu lên, “Anh khỏe ghê”. “Dưới nước em lại mạnh hơn anh. Mai mốt hết chiến tranh anh sẽ về đây cưới em. Anh đi mầng ruộng còn em chèo xuống chở lúa”. Em nhìn chăm vào tôi, kêu lên “Trời đất!”
Tôi hỏi em tên chi, em thật thà bảo tên Nương. Còn em kia, “tên Nường”. Tôi cười to.
Tên cũng gần giống nhau. Vậy thì làm sao phân biệt được ai Nương ai Nường?
Em có cái khác.
Cái chi.
Em vén tóc lên chỉ vào vành tai, nơi có nốt ruồi son bằng hạt gạo. Tôi hoang mang: “Nhỡ em xõa tóc thì làm sao thấy”. Em cười, “Có người yêu chưa mà ngơ thế”. Tôi thành thật bảo chưa. “Chừ ta ví dụ nghen”. Em lại kêu lên, “Trời đất!” Và trời đất, gió, mùi bùn quyện lấy chúng tôi. Nụ hôn đầu của chúng tôi thơm ngát hương bùn.
Ngày chia tay ba mẹ con đứng nhìn theo. Hai xanh một vàng. Chiếc áo bà ba vàng của thiếu phụ rung rung. Chị khóc. Nường cười mà mắt đỏ hoe. Nương níu tay tôi nói nhỏ, “Nhớ nghen, giữ lời hứa nghe… anh”. Rồi úp mặt vào vai tôi thút thít. Thằng Tùng cũng khóc, thi sĩ mà. Hắn nắm tay thiếu phụ lắc lắc, như giả vờ bắt tay chào tạm biệt. Tôi nhìn ra con kênh nơi có chiếc xuồng cô đơn neo vào gốc dừa nước, lòng lao xao run theo gió xạc xào.
Chúng tôi đi băng qua cánh đồng. Thỉnh thoảng ngoái lại, cho đến lúc chỉ còn thấy ba bóng người nhỏ xíu như ba chiếc lá, hai xanh một vàng.
Năm 1985, tôi có dịp về miền Tây. Ghé vào quán nước bên đường ngồi chờ phà. Chị bán hàng bưng ra trái dừa cho người khách duy nhất là tôi. Tóc chị bới cao lộ rõ nốt ruồi son ở vành tai. Tôi ngờ ngợ, hỏi: “Chị là Nương, phải không?” Nương chăm nhìn tôi nửa ngượng ngập, nửa xúc động, reo lên: “A… anh gì đó, hả, Anh Luân đó hả, trời đất”, rồi kêu vọng vào trong: “Dượng ơi có khách quý”.
Mười mấy năm mà trông Tùng Móm như ông lão sáu mươi. Dưới cái cằm dài thượt là bộ râu vểnh ngược trông thật ngộ. Hắn không vồn vã, chỉ bắt tay rồi ngồi đối diện tôi, chậm rãi hắn nói nhỏ vừa đủ nghe: “Sau 75 thay vì về quê tau lại về đây. Tau yêu Thục, mẹ của Đen Trắng. Tụi tau đã có hai con gái sinh đôi, giống Đen Trắng ngày xưa như đúc. Đi học trưa mới về. Thục ra chợ chắc cũng sắp về. Vườn cộ vô hợp tác rồi, nhà từ đường cũng biến thành sân kho hợp tác xã. Năm 78 cả nhà chuyển ra đây, bán nước kiếm sống”. Tùng thở dài, chuốt râu mấy cái liền, nhìn chằm vào tôi hỏi: “Mi lấy vợ chưa?” Tôi cố tình trả lời lớn, chắc nịch, “Chưa”. “Con Nương chờ mi đó. Nường lấy chồng rồi”.
Từ khi có Tùng, Nương ngồi đung đưa võng, mắt xa xôi, không góp chuyện. Khi nghe tôi trả lời tiếng “chưa”, Nương đứng bật lên, ôm chầm tôi, nói trong tiếng nấc, “Trời đất! Chưa thiệt hôn anh, thiệt hôn anh. Trời còn thương em mà, em biết mà”.
Chiếc bàn tre rung lắc, trái dừa xiêm rớt xuống lăn lông lốc. Nương kêu lên, “Vườn cộ, chèo đò bẻ bắp bên sông… Trời đất!”
Tôi bảo, “Hái dừa chớ không phải bẻ bắp. Dừa càng già cơm càng giòn mà”. Em lại thì thào, giọng nhỏ như tiếng nấc. Trời đất!
Thú thật, bây giờ với tôi việc đọc sách khó như gặm… gỗ! Đếm số sách đã đọc trong khoảng thời gian mười năm đổ lại nhiều khi thấy xấu hổ và đâm tiếc nuối cái thời ham đọc sách hơn ham… ăn.
Nhớ một thời, sách là giải trí duy nhất, vớ cuốn nào đọc cuốn đó. Say sưa, quên thời gian. Ngốn cả những quyển rất khó… nhằn, vượt quá tầm của mình. Đọc mà không hiểu đọc gì chỉ vì không còn thú vui giải trí nào khác.
Lại nhớ một thời những cuốn sách (in lậu) bán lưu động ở bến xe Sài Gòn. Đi học xa nhà, mỗi lần về đều dành một khoản tiền để mua sách, lên xe có cái mà nhâm nhi cho quên đường dài. Thời mới ra trường, chờ phân công nhiệm sở làm bạn thường xuyên với tiệm sách cho thuê, cày hết cuốn này đến cuốn khác, vơi dần tiền cược sách, phải đóng thêm tiền mới.
Đọc ngốn vậy nhưng giờ hỏi lại nhiều lúc tôi chỉ nhớ tựa sách của tác giả nào, xuất bản khoảng thời gian nào, có gì nổi trội bên lề cuốn sách khi ấy… còn nội dung có khi không nhớ chút gì; giở lại một cuốn sách cũ đã đọc hồi xưa, ngỡ ngàng như… mới. Mãi thật lâu sau đó mới loáng thoáng “à, hình như đã đọc rồi”!
Nghĩ cho cùng là quy luật tự nhiên mà tạo hóa buộc con người phải quên. Nhiều chuyện xảy ra trong đời sống thực hằng ngày, câu mình nói, lời mình viết, hành động mình làm còn không nhớ thì làm sao nhớ hết nội dung những cuốn sách đã đọc; nhất là những cuốn đọc từ thời còn quá bé, vượt quá suy nghĩ của lớp tuổi, những cuốn quá khó đọc phải “cố mà ngốn”, hay những cuốn đọc lướt vì nội dung không thấy thích…
***
Không như ngày xưa, ở cái thời bao cấp những cuốn sách chữ in lem luốc, giấy xấu, bìa mỏng, tranh vẽ sơ sài, sách bây giờ in đẹp, giấy tốt, trình bày công phu, bìa bắt mắt… Tuy nhiên, có lẽ do ít còn ham sách nên mỗi lần mua sách tôi phải chọn lựa rất kỹ, ưu tiên sách phục vụ cho công việc, tra cứu.
Mỗi lần ra nhà sách, đường sách… tôi chỉ ước mình trở lại cái thời ham sách, ước cảm hứng trở về, khơi gợi cái đam mê ngày bé, cầm cuốn sách mới tinh đưa lên mũi hít hà thấy cả một thiên đường.
Nhìn những bạn trẻ say mê chọn lựa sách mà cảm thấy thèm. Nhưng nghĩ lại, gì cũng có một thời, đừng trách mình vì đam mê không còn, thay đổi là quy luật tự nhiên của cuộc sống. Và, thật ngưỡng mộ những ai qua bao nhiêu năm tháng cuộc đời vẫn còn nguyên thú ham đọc sách.
***
Vậy nên, tháng Chạp vừa rồi, thời tiết khá lạnh, ngoài đường gió bụi, tôi đóng cửa nằm nhà ôm hai quyển sách mặc cho tiếng đời xôn xao thúc giục tết gần kề. Và sung sướng làm sao khi đã đọc hết hai cuốn chỉ trong vòng một tuần. Một cuốn du ký, tương đối dễ đọc, nhiều chi tiết thú vị cuốn người đọc đi theo, chỉ bỏ sách xuống khi mỏi mắt hay cần nghỉ ngơi một chút. Một cuốn, nói khó đọc thì hơi quá, nhưng không hiểu do người chuyển ngữ bám sát nguyên bản không “biến hóa” theo cảm nhận “thuần Việt” nên có nhiều đoạn phải đọc đi đọc lại mới hiểu và tìm ra được vẻ đẹp của ngôn từ. Nhưng, nói chung là thích.
Cái cảm hứng đọc sách còn khiến tôi mở máy tính viết một lèo cái truyện ngắn. Gõ dấu chấm kết thúc, tôi không nghĩ mình viết nhanh vậy. Tất nhiên là khâu “chỉnh tinh” còn phải dụng công nhiều. Nhưng như thế là đã thắng lợi rồi, theo ý nghĩa, chữ truyền cảm hứng cho chữ.
***
Nói sách dịch lại nhớ cái thời tuổi trẻ khi mà “ổ cứng” còn chưa ghi nhiều dữ liệu, tôi cũng mày mò đọc vài cuốn nguyên tác, tất nhiên loại dễ đọc, chẳng hạn như Love Story của Erich Segal. Với tôi, đọc nguyên tác thích ở chỗ cảm nhận cái hay, thích thú của câu văn mà không tài nào dịch sang tiếng Việt được.
Với những tiện ích của công nghệ ngày nay, việc đọc nguyên tác khá thuận lợi, nhất là đọc trên điện thoại có cài ứng dụng từ điển Dict Box. Gặp từ nào không biết chỉ cần chép và cửa sổ từ điển tự động hiện lên, rất dễ tra cứu. Thế nhưng, như đã nói ở trên, cầm cuốn sách tôi còn lười huống chi là đọc ebook, khi giờ đây có quá nhiều thứ cho mình giải trí với đa phương tiện nghe, nhìn thú vị, lôi cuốn.
Chính vì vậy, phải nói rằng tôi cảm thấy khâm phục những người làm công việc biên tập sách hay báo chí. Chỉ có mấy chục chữ cái mà hết ngày này tháng nọ chìm đắm trong đó. Không chỉ việc mưu sinh mà phải có đam mê yêu nghề, yêu chữ mới trụ được công việc thầm lặng, đứng sau những buổi ra mắt sách ồn ào, đông đúc, hay lặng lẽ nhìn tác giả nhận vinh quang. “Đứa con” tuy không sinh ra nhưng có công “bà mụ” đưa đến tay độc giả.
Đọc một cuốn sách cũng giống như gặp một con người. Có người hay, người không hay, người khó, người dễ. Có người ở lại lâu, có người lướt qua mau. Có người nhiều năm sau gặp lại vẫn thấy thú vị, lại có người hoàn toàn không nhớ mình đã gặp khi nào… Đọc một cuốn sách hay, học trong đó những triết lý cho cuộc sống. Đọc một cuốn sách có nội dung không lành mạnh, ít nhiều tư tưởng cũng bị “lăn tăn” vẩn đục…
Mỗi lần đọc tin một nhà sách khai trương, một thành phố sách mới mở, tôi luôn có chút háo hức của thời tuổi hai mươi, dứt khoát phải đến một lần cho biết.
Có những bạn trẻ chăm chú đọc sách và bên cạnh cũng có không ít người coi sách như một công cụ đánh bóng cho tâm hồn – selfie tấm hình đang ở nhà sách rồi khoe lên mạng xã hội. Thật ra, theo ý tôi cũng là cách tốt để quảng cáo cho sách, cho mọi người nhớ đến sách và nhớ sách là phần không thể thiếu trong cuộc sống.
Tự đặt ra mục tiêu năm này đọc mười cuốn sách. Không nhiều với thời tuổi trẻ, nhưng quá nhiều cho cái thời phải đấu tranh giữa sách và bao nhiêu món giải trí hay ho khác.
Xứ Nẫu 