Chế Diễm Trâm
Trong con người Nguyễn Công Trứ, ta thấy hiển thị hai mẫu nhà nho: nhà nho hành đạo và nhà nho hành lạc. Giai đoạn tại triều, Uy Viễn tướng quân là mẫu nhà nho “vẫy vùng” chí anh hùng, chí nam nhi, lập công để lập danh, để khẳng định tài năng và bản lĩnh cá nhân:
Đã mang thân ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông.
(Nợ tang bồng)
Năm 1848 (70 tuổi), Nguyễn Công Trứ xin lui về trí sĩ, an hưởng nhàn lạc, xem đó là sự tự thưởng sau khi đã hăng hái sống vì đời. Mười năm cuối đời có thể xem là giai đoạn đấng tài tử sống vì mình. Công danh nam tử đã vẹn thì đây là lúc “ông ngất ngưởng” hưởng lạc với “thơ túi rượu bầu”:
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Không Phật, không tiên, không vướng tục
(Bài ca ngất ngưởng) (more…)
Xứ Nẫu 