Vũ Thế Thành
“…Tách cà-phê ấm môi,
Mình ngồi ôn lại những phút vui trôi qua mất rồi…”
(Hai mùa mưa)
Thằng bạn ở Thụy Sĩ về chơi VN, trên đường tới Hội An, ghé quán cà phê ven đường, “Cho ly cà phê đá Sài Gòn đi bà chủ”. Cà phê mang ra, chưa nếm, y đã lắc đầu, “Không phải. Cà phê là cà phê kiểu Sài Gòn, có biết không?”. “Dạ, dạ… biết”. Dân miền Trung nhẫn nại. Cái gì cũng biết, trừ những cái không biết. Ly cà phê khác mang ra. Cũng không phải!
Tôi sống ở cái đất Sài Gòn này gần mãn kiếp, mấy tiếng cà phê Sài Gòn đã nhạt nhòa từ thưở tám hoánh nào rồi. Nay, nghe một khứa Tây da vàng, biệt xứ 40 năm (xẹt đi xẹt lại VN giỏi lắm là vài ba lần) dõng dạc: “cà phê kiểu Sài Gòn”. Thấy sốc!
Tôi không nhớ mình đã uống cà phê từ lúc nào. Chắc từ thưở biết bưng bê, uống vụng cà phê của các bậc bề trên hơi nhiều. Nhưng chỉ thèm cà phê khi thấy mấy ông khách ở quán cà phê các chú (Tàu) đổ cà phê sữa vào đĩa, chấm bánh tiêu. Thèm cà phê hay bánh tiêu? Tôi không biết, có thể cả hai.
Nhưng vị đắng cà phê biết nếm từ lúc nào thì tôi biết chắc. Đó là những tháng ngày của năm 1972, khi bè bạn bỗng chốc xếp bút nghiên ra đi. Thằng về, thằng đi… luôn. Đóng đô ở quán cà phê nhiều hơn lớp học. Cà phê có đường hay không đường đều đắng như nhau. Vị đắng quá dư để nhận lời ủy thác, mày đưa thư này cho em… dùm tao, mà đợi tao đi rồi hãy đưa. Chết thiệt tới nơi rồi, không ngán, mà lại chết… nhát vì mấy sợi tóc dài. Thua xa bọn trẻ @ thời nay.
Cà phê ngon nhất Sài Gòn, theo cái lưỡi của tôi, ở góc đường số 4 Duy Tân. Chỉ là quán vỉa hè, không bảng hiệu, tụi tôi gọi là cà phê lá me, mà hình như ở đó chẳng có cây me nào thì phải. Hồi đó tôi học ở Đại học Khoa Học, mà mấy bà bên khoa học, nói phải tội, khô khan và nặng vía. Tôi phải vượt qua cà phê Năm Dưỡng gần trường, đến ngồi đồng ở cà phê lá me, chiều chiều ngắm mấy cô sinh viên Luật khoa, Văn khoa tha thướt. Trời ơi, nắng Sài Gòn mát rượi chứ không phải “chợt mát” như thi sĩ Nguyên Sa vã mồ hôi làm bài thơ Áo Lụa đâu.
Quẹo trái chừng vài trăm mét là đường Cường Để, con đường đẹp nhất Sài Gòn, hai bên đường là những biệt thự lâu đời, chủng viện, tu viện cổ kính với hàng cây cổ thụ cả trăm tuổi,… Lá đổ muôn chiều là con đường này, chẳng cần đợi tới mùa thu. Bây giờ nơi đây là nhà cao tầng, khu thương mại, ồn ào náo nhiệt, đi quờ quạng kẹt xe. Cả trăm cây cổ thụ bị đốn trên con đường vài trăm mét thì chẳng còn gì để nói thêm nữa. Mất hết…
Cảnh đẹp, người đẹp, cà phê không ngon sao được. Mà cà phê lá me ngon thiệt, chứ không phải tôi mù quáng cái đẹp nói bừa. Cô chủ quán không biết pha kiểu gì, pha vớ, chứ không phải pha phin, mà ly cà phê sữa đá 80 đồng ngon không thể tả. Sau này nếm thử Starbucks, Maxell House, Green Mountain,… cũng không thể bằng. Sức mạnh của dĩ vãng nặng oằn vai.
Luận về cà phê ngon dở hơi bị khó, mỗi người mỗi goût, chân lý đa dạng. Nhưng cà phê Sài Gòn chắc là luận được. Từ luận được cho đến luận hết nổi. Người ta cứ đồn cà phê Sài Gòn độn bắp, độn cau, rượu đế, mắm muối,… toàn là mấy thứ dân dã. Có lửa, có khói. Lời đồn này đúng. Cà phê Tây cũng đâu phải nguyên chất, cũng pha thứ này, trộn thứ nọ chút chút. Thích nghi văn hóa mà! Cà phê Sài Gòn không độn bắp rang làm sao có độ sánh. Xứ nóng, uống cà phê đá mà lỏng le coi sao được. Cà phê không thêm cau rang làm sao đủ đắng mà ngẫm chuyện đời. Cà phê đá làm gì có chuyện hương thơm thoang thoảng nếu không tẩm chút rượu. Rồi cũng phải mắm muối chút đỉnh cho đậm đà… Những thứ lằng nhằng này coi như là… phụ gia, chứ “chính gia” vẫn phải là cà phê rang sao cho tới tới… Bí quyết ngon dở là ở chỗ đó.
Rồi theo thời thế, mọi thứ đổi đời. Phụ gia trở thành chính gia, chính gia thành phụ gia. Đổi đời thêm cú nữa, cà phê biến luôn, chỉ còn đậu nành và hóa chất. Muốn đắng có ký ninh, hạt mắt rồng, dexamethasone. Muốn sánh có a dao gelatin. Muốn đen có nước màu caramel. Hương cà phê thì vô vàn nhớ không hết. Muốn bọt? Đã có lauryl sulfate (tạo bọt xà phòng). Làm gì còn “cà phê kiểu Sài Gòn” hở thằng bạn Tây da vàng kia, thèm lauryl hay sao mà ngồi đó làu bàu.
Thiệt ra, cà phê Sài Gòn vẫn còn, vẫn có vẻ đẹp của riêng nó – Vẻ đẹp của ký ức.
Cà phê lề đường làm gì có âm nhạc, chỉ có âm thanh đường phố, tiếng rao hàng, tiếng còi xe, và cái “mát rượi” riêng tư. Cà phê nghe nhạc phải vào quán đèn mờ, máy Akai băng cối, những bản tình ca diễm lệ, tiếng hát Lệ Thu, Khánh Ly,…Bảnh hơn thì nhạc Tây, Il est mort le soleil, Oh Mon amour,…Thời cuộc thì ca khúc da vàng, đại bác ru đêm, người chết hai lần… Bè bạn về phép (có khi chúng liều mạng “nhảy dù” cũng không chừng) lại kéo nhau ra quán nhậu. Nhậu đã rồi tới quán cà phê Chiêu đường Cao Thắng. Ở quán nhậu thì tranh nhau nói, tới quán cà phê, chẳng thằng nào buồn nói. Cà phê và khói thuốc. Cà phê nhỏ giọt. Giọt có buồn không? Mờ quá không thấy giọt, nhưng nỗi buồn thì thấy.
Dạo sau này tôi đổ đốn khoái nhạc sến, từ khoái tới mê chỉ là gang tấc. Giác ngộ tiệm tiến qua nhiều ngõ khác nhau. Một trong những ngõ đó là nhạc kẹo kéo. Xe kẹo kéo chiều chiều đẩy ngang nhà, mở to những bản nhạc sến một thời. Chưa hát nhạc sến bao giờ, mà sao trong đầu lại hát theo. Thời gian chưa đủ nghe hết bản nhạc thì tiếng hát đã xa dần, và cái đầu lại lẩm bẩm hát tiếp, thuộc lời nhạc sến từ thưở nào chẳng hay. Cù cưa với ký ức kiểu này thì con đường tới bến giác mê cũng chẳng bao xa.
Một ngõ giác ngộ khác, khi tiếng lòng lời ca bỗng nhiên gặp nhau. Cách nay 7-8 năm gì đó, tôi ra Hà Nội có chuyện, nhân tiện ghé quê ngoại. Mẹ tôi bệnh nằm một chỗ, hớn hở dặn dò, con về phải ghé người này trước, thăm người nọ sau, nói mẹ biếu người này cái này, người kia cái kia,… Quê mẹ tôi ở làng Chử Xá, mảnh đất của Chử Đồng Tử và Tiên Dung. Nửa tiên nửa tục, nên có máu lãng tử, nhảy cóc qua đời mẹ tôi, tới tôi thành gen trội. Trước hôm đi, bè bạn kéo nhau ra Hóc Môn nhậu gà hấp hèm. Đất ven đô hồi đó còn hơi vắng, nhưng cũng đã lên vàng, chẳng vàng 4 số 9, thì cũng 9 số 4, hơi hớm văn minh đô thị đã len tới. Dàn nhạc lưu động, cũng bass treble ra trò, đến trước quán vừa bán kẹo, vừa mượn nhạc đệm karaoke chơi nhạc sống. Ca sĩ toàn mấy em pê đê, ở đâu mà ra nhiều thế! Bản Sương trắng miền quê ngoại nghe nhiều rồi, hôm đó thấy phê. “Một mai con về quê ngoại xưa, để mẹ nhắn lời thăm….” Trời ơi, giọng mấy em pê đê mà ẻo thì tận cùng sến… rện. Càng nghe càng thấm.
Đất Sài Gòn tìm đâu ra cà phê nhạc sến. Dù cà phê ở những quán deluxe không quá tệ như cà phê đậu nành, nhưng chắc chắn không phải là “cà phê Sài Gòn”. Cà phê gì mà đen thui đặc sệt, chỉ là một thứ cà phê bá đạo có bản quyền. Nhạc thì ầm ầm DJ uốn éo, khổ cho cái đầu già cổ lỗ sĩ. Cũng có quán chơi nhạc trữ tình, nhạc của một thời, nhưng nhìn cách bài trí của quán, tôi đã cảm thấy kiểu “một thời” đó là cái mà mình muốn quên. Như lúc này, tôi không còn muốn nghe ca khúc da vàng nữa. Nghe mà ngượng, thì nghe làm gì? Trên đời đâu có gì hoàn hảo, chỉ có thể chọn giữa cái xấu hoặc cái ít xấu hơn. Không chọn lựa chẳng khác nào gián tiếp chọn cái xấu hơn.
Vài năm trở lại đây, mỗi lần từ Đà Lạt về Sài Gòn, tôi vẫn hay ghé xe cà phê đường Nguyễn Minh Chiếu, chỉ là cà phê vỉa hè trong hẻm. Ly cà phê đá 6.000 đồng, mấy năm rồi giá không đổi, giá đậu nành chưa lên, thì cà phê đâu cần lên giá. Đằng nào cũng chẳng tìm đâu ra hương vị cà phê Sài Gòn xưa, thì cà phê ở đâu cũng thế thôi.
Tôi vào quán cà phê vỉa hè đó chỉ để nghe nhạc sến, chẳng phải đến từ dàn Onkyo loa Bose, mà từ cái máy cassette nhỏ xíu rù rì trong hẻm. Ngồi cả giờ đồng hồ, đến khi rời quán mà ly cà phê vẫn còn quá nửa, đá tan loãng hết rồi. Dĩ vãng vay mượn cà phê, để cái vẻ bụi bặm của quán, và nhạc sến đưa tôi về ký ức. Tiếng đại bác không còn ru đêm nữa, nó dội ngược vào lòng. Nhiều bản nhạc từ hồi xửa hồi xưa, giờ nghe lại, rồi lẩm nhẩm hát theo mà chạnh lòng,
” Tiếng còi đêm lướt mau,
Đoàn tàu đi về mãi, mà bạn thân tôi nơi đâu….”
Thấy tiếc và nhớ. Nhớ ngẩn người!
(Tôi nhớ không nổi, mà cũng tìm không ra tên 2 tác giả của bản “Sương trắng miền quê ngoại” và ”Hai mùa mưa”. Bạn đọc nào biết, xin vui lòng bổ khuyết.)
——
Nghe ”Hai mùa mưa” – tiếng hát Thanh Tuyền https://www.youtube.com/watch?v=cqqWID5yX0A
Nghe ”Sương trắng miền quê ngoại” – tiếng hát Duy Khánh https://www.youtube.com/watch?v=_m7mx10xoW4
Xứ Nẫu 
Viết đọc thật thấm
Đọc xong nhớ Sài Gòn.
Người Saigon uống cafe đâu chỉ là uống cafe.
Viết rất sài gòn.
– Khi gửi bài này cho xunauvn, tôi đoán, ít nhất sẽ có 1 độc giả (chỉ biết, nhưng chưa gặp) sẽ ló mặt ra để “Thấy tiếc và nhớ. Nhớ ngẩn người!” như tôi. Và tôi đoán đúng.
– @ bà HPL. Theo lời còm của 1 độc giả tên Nguyễn trên web khác, thì Sương trắng miền quê ngoại của Đinh Miên Vũ. Còn Hai mùa mưa của Lê Minh Bằng,dưới tên Mạc Phong Linh.
-@NĐH – Tôi chưa bao giờ cảm thấy không hài lòng với tên gọi “Nhạc sến”, nếu không muốn nói là thích thú. Cũng như nhiều bây giờ thích từ “Nguỵ” để ám chỉ vào mình. Vấn đề là nội dung, chứ không phải hình thức. Do đó, tôi đứng ngoài tranh luận về từ sến, bản nhạc này sến, bản kia không sến….
Xin cám ơn tất cả lời còm.- Vtt
Tôi đọc bài này, và đọc lại bài “Mê Nhạc Sến”, cũng như một vài bài khác có liên quan đến đề tài này của ông Thành. Tôi thây hình như ông Thành cũng không hài lòng lắm với cái từ “sến” để gọi chung cho mấy bài hát này. Tôi cũng nghĩ vậy. Đâu cứ phải bolero là…sến và sến là bolero! Chẳng thà nó “ướt nhẹp” như “nhớ gì hơn nhớ người yêu…” ( Nhớ người yêu – Hoàng Hoa) hoặc “nếu không dang dỡ làm sao trọn đời nhớ nhau…” ( Vòng nhẫn cưới – Vinh Sử) v/v… và v/v…thì gọi sến đã đành, chứ như (Hoa soan bên thềm cũ – Tuấn Khanh ) hay (Thu Sầu – Lam Phương) v/v…mà cũng sến thì…tội quá! Sao không trả nó về với cái tên gọi “nhạc tình” như ngày xưa nghe nó có trân trọng và dễ mến hơn không hả ông Thành?…
Đề tài này nhiều người viết nhưng bài của VTT cũng còn “hot” đọc hay.
Ôi có cái chút sến sến vậy mới là con người.
Viết thật thuyết phục,
Vào truyền hình Vĩnh Long xem chương trình thi tiếng hát Bolero mới thấy sức sống mạnh mẽ của dòng nhạc gọi là “sến ” như thế nào !
Hay
Nếu không có nhạc sến thì âm nhạc VN cũng nhạt thếch
Cafe,nhạc sến cũng là một phần của hồn vía văn hóa saigon đa dạng,sâu lắng mà giản dị.
Bếp không chuyên uống café nhưng có vài người bạn là dân nghiện café, họ bảo café Saigon uống ngon vì không có đâu biết pha chế như dân Saigon. Bếp biết một ông chủ tiệm bán café rang/xay ở chợ Nancy (má Bếp bán vải ở đó nên Bếp thỉnh thoảng có ghé qua), ổng nói cafe khi rang nên bỏ chút bơ vào rang cho nó thơm, rang xong đem xay thì bột mịn và nặng cân hơn, đến lúc pha để uống thì thơm phưng phức giữa mùi café và mùi bơ hòa quyện, hớp vào nghe mềm môi, thấm lưỡi beo béo nồng nàn. Café tiệm của ổng bán đắt không chổ chê dù hơi mắc.
Còn nhạc Sến (đi từ tên cô đào Đức Marie Shell người bình dân đọc phiên âm thành Ma ri Sen, Sen thét rồi thành Sến), cô nổi tiếng với một vai đường phố nên cái gì dính dáng đến hơì hướm bình dân là người ta gán cho danh từ Sến.
Nhạc Sến dù được chê hay khen nó cũng thấm sâu vào đa dạng tầng lớp trong xã hội, nhất là xã hội bình dân, mà người bình dân thì lúc nào nào cũng nhiều hơn người trưởng giả, trí thức. Bếp thích và hát nhạc Sến từ khi còn nhỏ, đến giờ cũng còn nghêu ngao hoài khi làm việc nhà vì nó gần gủi với cuộc sống đời thường trong đó có Bếp.
Saigon bây giờ thiên hạ có lối nghe và hát nhạc kiểu khác, không phải nhạc vàng cuũg không phải Sến, nó ngô ngộ làm sao, nghe thiệt rầu hết sức vì đa số (chứ không phải tất cả)nó rổng tuếch từ nhạc đến lời , ca sĩ thì hát như rên, phát âm không hiểu tiếng gì vì Việt không ra Việt mà tây, tàu cũng không ra tây, tàu, chỉ thấy uốn éo, rên rỉ với áo quần thời trang mà thôi. Lâu lâu có mấy chương trình hát nhạc cũ do ca sĩ cũ trình diễn Bếp nghe mà mừng vô cùng (ttất cả Bếp nói nhờ theo dõi chương trìnhVTV4 thiô.) .
Nói chung chung, có lẻ tại Bếp già nên hoài cổ chứ dân trẻ Saigon họ vẫn thích nhạc của họ bây giờ hơn, giống nhưngày xưa má Bếp chỉ thích nhạc thời của nguời còn nhạc lúc đó má Bếp la là nhạc gì nghe không lọt lổ tai- Người nào, thời nấy mà. Thôi, các bạn ơi đừng buồn nữa, tất cả rồi cũng tan theo thời gian hết dù hôm qua, hôm nay hay ngày mai cũng thế mà thôi.
—Ủa, anh Thành ơi, nếu Bếp nhớ không lầm thì bài nầy đã được đăng cách đây 1, 2 năm gì rồi mà, phải không?
Hic ! Mình cũng là tín đồ của nhạc sến đây !
Sài gòn-Cà phê-Nhạc Sến Nếu ai có hỏi sao ghiền Cà phê?Trả lời ghiền chỗ ”ép phê”Nghe nhạc nhấm nháp cõi về..cõi đi…Cõi về quá khứ một thì…Cõi đi hiện tại du di ờ thì…Thầm thì cái cõi nghĩ suy…Từ trong tâm trí về đi đi về..Ý mà!?
Đọc mà thấy bồi hồi nhớ những gì đã và đang suy tàn, ra đi biền biệt… dù đang sống ngay ở Sài Gòn.
Đọc xong nhớ Sài Gòn quá. Nhớ những lúc hết tiền hai ba đứa uống chung ly cà phê nghe nhạc sến.
Sáng sớm thứ bảy, con cái còn ngủ, tôi lén mở computer “thăm” Xứ Nẫu. Đọc bài nầy ngậm ngùi, cảm động quá chừng. Cám ơn tác giả nhiều lắm.
Tác giả làm tôi cũng tò mò, muốn biết ai đã sáng tác hai bài “Hai mùa mưa” và “Sương trắng miền quê Ngoại”.
(Phải lén mở computer vì kêu gọi tụi nó đừng xài computer nhiều, sợ bị ghiền.
HPL