QUẾ SƠN
Natsume Soseki (Hạ-mục Thấu-thạch, 1867-1916) là một nhà văn lớn vào cuối thời Minh-trị Duy tân, được xem là “một trong ba cột trụ của văn học hiện đại Nhật Bản” bên cạnh Mori Ogai (Sâm Âu-ngoại, 1862-1922) và Akutagawa Ryunosuke (Giới-xuyên Long-chi-giới, 1892-1927). Chân dung của ông được Nhà nước Nhật chọn in trên tờ bạc 1000 Yen, được phát hành liên tục từ năm 1984 đến 2004. Ngôi nhà ông ở trọ khi du học ở Luân Đôn trong những năm đầu thế kỷ hai mươi, từ lâu đã thành nhà lưu niệm Soseki ở ngay thủ đô nước Anh, mở cửa cho du khách vào thăm viếng.
Ông được chính phủ Nhật thời Minh-trị gởi sang Anh học với mục đích trở thành “học giả Nhật đầu tiên của nước Nhật về văn học nước Anh”, và quả thật, sau khi về nước, ông giảng dạy và nghiên cứu về văn học Anh ở ngôi trường cũ của mình, danh giá bậc nhất đất nước, là Đông Kinh Đế quốc Đại học, nhưng chỉ vài năm sau ông lại từ chức để dành thời gian và tâm lực cho việc sáng tác. Và ông đã miệt mài làm việc cho tới khi chết vì bệnh loét dạ dày, để lại một di sản đồ sộ và đa dạng gồm hàng chục tiểu thuyết, hàng trăm bài thơ haiku, truyện ngắn, tiểu luận văn học…
Các chủ đề thường thấy trong các tác phẩm của Soseki là những nỗi đau khổ nội tâm và sự cô đơn, cách ly của giới trí thức trong bối cảnh xã hội hiện đại hóa (vào thời buổi đó, là đồng nghĩa với Tây phương hóa) quá nhanh, gây ra những đụng độ khó tránh khỏi giữa văn hóa truyền thống và văn hóa du nhập, là sự xung đột giữa nghĩa vụ và dục vọng, là sự đối mặt giữa lòng trung thành với tập thể và tâm thức tự do của cá nhân. Và thông qua các chủ đề này, Soseki biểu lộ thái độ khinh bỉ đối với lối bắt chước “giống như khỉ” văn hóa phương Tây và cái nhìn bi quan về bản chất con người.
Ghi lại các thông tin trên chỉ để nói là, với sự ra mắt gần đây của bản dịch công phu và trau chuốt, “Gối đầu lên cỏ” (“Kusamakura”, xuất bản năm 1906, nghĩa đen là “gối cỏ”, nghĩa bóng trong thi ca Nhật là “cuộc lữ” như trong cuốn nhật ký thơ “Lối lên miền Oku” của bậc thầy haiku là Matsuo Basho (Tùng-vĩ Ba-tiêu,1644-94), người đọc có dịp khám phá một khuôn mặt tinh hoa của nền văn học hiện đại của nước Nhật mà tới nay, sau hơn một thế kỷ, công chúng Nhật vẫn còn tìm đọc. Tiểu thuyết này, tuy thuộc dòng văn học trữ tình, tức nặng phần biểu hiện những cảm xúc của con người, lại không kể ra một chuyện tình yêu nào cả. Nó chỉ đơn giản kể câu chuyện một chàng họa sĩ từ kinh đô lên vùng núi hẻo lánh nhưng đẹp đẽ để tìm cảm hứng sáng tạo, dừng chân nhiều ngày ở một quán trọ có suối nước nóng trong một sơn thôn vắng vẻ. Và chính nơi đây, trong không gian mùa xuân hoa tươi lá thắm, chàng đã gặp nàng Nami, và theo lời giới thiệu của Nhật Chiêu, nhà nghiên cứu văn học Nhật Bản, “một người đẹp u uẩn với tâm hồn mù sương. Tên nàng là ‘diễm ảo’. Nàng như một làn hương thu hút những cánh bướm ấn tượng. Mà không có tình yêu nào hết. Cốt truyện dường như rỗng rang. Rồi một hôm, dung nhan nàng ánh lên một niềm xúc động bất ngờ trên sân ga. Và bức tranh trong tâm hồn họa sĩ cuối cùng đã tiếp nhận nét thần.”
Cái hay của “Gối đầu lên cỏ” không nằm ở câu chuyện với nhiều tình tiết hấp dẫn hay gây bất ngờ nhưng ở sự hòa quyện độc đáo giữa cảm xúc, suy tưởng và miêu tả thiên nhiên. Soseki là người từng hấp thụ văn học cổ điển Trung Quốc, say mê văn hóa truyền thống Nhật Bản và hiểu biết sâu sắc văn học, nghệ thuật nước Anh nên có lẽ không lạ gì khi ông đem nỗi đam mê cùng những ảnh hưởng đó vào truyện một cách tinh tế và thông suốt. Ông còn kết hợp các vẻ đẹp của hội họa nước Anh và thi ca Nhật Bản.
Nàng Nami bí ẩn đó đã gợi lên trong tâm trí chàng họa sĩ bức tranh “Ophelia” của danh họa người Anh John Millais, vẽ hồi giữa thế kỷ 19. (Bạn đọc có thể vào trang mạng Wikipedia để xem tuyệt tác này. Ophelia là tên nhân vật nữ chính trong vở bi kịch lừng danh “Hamlet” của William Shakespeare.) Trong thời gian dừng chân ở quán trọ, tìm đến thiên nhiên kỳ ảo để gây cảm hứng, chàng hầu như không vẽ được bức tranh nào, nhưng chàng lại làm được rất nhiều thơ, và những bài thơ này trở thành bộ phận không thể tách rời của tiểu thuyết. Rồi xen kẽ giữa những bài thơ đó là sự trầm tư mặc tưởng về nghệ thuật, trong cả hai mặt sáng tạo và cảm thụ; về sự khác biệt giữa thơ và họa; về cảm thức của người nghệ sĩ trong cuộc sống vốn dĩ bất an mà trong đó cái đẹp lúc nào cũng mong manh. Và tác giả không ngần ngại, trong những suy tưởng của nhân vật, đưa ra các lời thơ, các quan điểm của các nghệ sĩ đã thành danh trong lịch sử như Vương Duy, Đào Uyên Minh, Bạch Cư Dị, Basho, Oscar Wilde, Henrik Ibsen… để làm rõ thêm nhận định của mình.
“Gối đầu lên cỏ” là một bản hợp âm của cảm xúc và lý lẽ, hòa quyện nhau một cách tinh diệu, và cần được nghe chậm, chậm như khi ta trò chuyện trong buổi trà với một cao tăng.
Để chấm dứt, có lẽ không gì vui vui hơn là trích ra đây lời nhận xét hóm hỉnh của nhân vật chính: “…Không chỉ tấm thảm này mà mọi thứ đồ dùng của Trung Hoa đều đơn điệu và kém hấp dẫn. Phải thừa nhận rằng những vật dụng như thế chỉ có thể là sản phẩm của một dân tộc kiên nhẫn nhưng kém thông minh. Chúng chỉ có giá trị ở chỗ khiến người xem sửng sốt và kinh ngạc. Đồ mỹ nghệ Nhật Bản thì thể hiện một thái độ hết sức cẩn trọng, giống như sự cảnh giác của một kẻ chuyên móc túi. Sản phẩm của phương Tây thì hoành tráng và tinh xảo nhưng không thể nào thoát được vẻ trần tục. Đó là những suy nghĩ đầu tiên khi tôi ngồi vào bàn uống trà.” (trang 132)
“Gối đầu lên cỏ”, Lam Anh dịch từ nguyên tác tiếng Nhật, Phương Nam Book và NXB Hội Nhà Văn xuất bản, 2012, 230 trang.***
QUẾ SƠN
*** Bài này đã đăng trên báo Tuổi Trẻ ngày 27-4-2012, trong mục “Thế giới sách” nhưng được rút gọn gần một nửa vì khuôn khổ tờ báo hàng ngày có giới hạn. Đây là bản đầy đủ.
Xứ Nẫu 
ウェディングドレス ヘアスタイル
“Nước Đại Nam đối diện với Pháp và Trung Hoa, 1847-1885″ của Yoshiharu Tsuboi, một giáo sư người Nhật. (Nxb Tri thức, 2011) sẽ thấy nhiều lý giải hay.
Cuốn này thực sự có rất nhiều phân tích thú vị, làm mình tự hỏi, tại sao một nhà nghiên cứu người Nhật lại có cái nhìn độc đáo về việt nam như vậy, ngoài ra, sự phong phú về tư liệu nghiên cứu ở các nước trên thế giới làm mình rất buồn lòng về việc giấu giếm tài liệu học thuật và tư liệu lịch sử tại nước mình.
Đọc những trang đầu tiên của tiểu thuyết Gối đầu lên cỏ , đã thấy trong lòng tràn ngập thơ, văn, nhạc, họa. Những triết lý rất đơn giản và đời thường nhưng lại được diễn tả sâu sắc và nhuần nhuyễn ý tứ khiến cho mình cảm thấy đây thực sự là một cuốn sách giá trị.
Chào tác giả bài viết! Gối đầu lên cỏ tuy ngắn gọn nhưng rất hay và gây ấn tượng trong lòng bạn đọc… so với Nỗi lòng thì sao? Nội dung nỗi lòng có gì độc đáo, tác giả bài viết có thể chia sẻ hoặc có trang web, bài viết nào, giới thiệu mình với
Cái hay của “Gối đầu lên cỏ” không nằm ở câu chuyện với nhiều tình tiết hấp dẫn hay gây bất ngờ nhưng ở sự hòa quyện độc đáo giữa cảm xúc, suy tưởng và miêu tả thiên nhiên
____
Gioi thieu nhu vay la chinh xac va chung to tac gia rat am hieu ve Natsume Soseki
Cám ơn bạn Tuan Quynh về lời ‘com’.
Giới thiệu sâu sắc và hay
Cám ơn anh Trần Gia Linh.
Một bài giới thiệu ngắn gọn mà hay anh Quế Sơn ơi
Cám ơn lời khen ưu ái của cô Thanh Hoa.
Đó là những suy nghĩ đầu tiên khi tôi ngồi vào bàn uống trà.”
(trích)
Tuyệt lắm anh Sơn!
Cám ơn anh về bài viết ngắn, cô đọng nhưng tràn ngập thông tin …
• Lao động nghệ thuật (dành thời gian và tâm lực cho việc sáng tác.)
• Nhắc nhở và cảnh giác hiện trạng đất nước mình (trong bối cảnh xã hội hiện đại hóa)
• Liên tưởng bạn hiền Tú Gàn (từ kinh đô lên vùng núi hẻo lánh + tìm đến thiên nhiên kỳ ảo để gây cảm hứng)
• Vô minh, vô thường, sắc sắc không không trong tình yêu tế nhị (Mà không có tình yêu nào hết. + cái đẹp lúc nào cũng mong manh)
• Hòa nhập thiêng liêng trong tâm hồn nghệ sĩ (Và bức tranh trong tâm hồn họa sĩ cuối cùng đã tiếp nhận nét thần.)
• Thăng hoa nghệ thuật (kết hợp các vẻ đẹp của hội họa nước Anh và thi ca Nhật Bản.)
• Hài hước đời thường (giống như sự cảnh giác của một kẻ chuyên móc túi.)
Trên cả rất tuyệt!
Newnẫu mong chờ bài viết khác của anh.
Anh daodaophuoc đã chỉ ra các điểm chính. Xin cám ơn sự khích lệ ưu ái của anh.
Xin cám ơn anh Rong Biển đã nhiều lần gởi lời động viên chân tình đến tôi.
Cảm ơn anh Quế Sơn giới thiệu bản dịch.. của một tác phẩm hay “Gối đầu lên cỏ” của nhà văn lỗi lạc Nhật Bản, Natsume Sōseki (夏目 漱石?, February 9, 1867 – December 9, 1916), born Natsume Kinnosuke (夏目 金之助?), is widely considered to be the foremost Japanese novelist of the Meiji period (1868–1912) đến quí độc giả Xứ Nẫu ở khắp mọi nơi.. nói chung và trang Xứ Nẫu nói riêng. Ngoài tác phẩm hay “Gối đầu lên cỏ”, ông ta còn có những tác phẩm truyện tiểu thuyết nổi tiếng khác được nhiều người biết đến như Kokoro, Botchan, I Am a Cat and his unfinished work Light and Darkness. (He is best known for his novels Kokoro, Botchan, I Am a Cat and his unfinished work Light and Darkness.)
Một lần nữa Rong cảm ơn và chúc nhà dịch giả Quế Sơn dồi dào sức khỏe để có những tác phẩm hay của những nhà văn nổi tiếng khác của Tây phương… được dịch thành công tốt đẹp ra tiếng Việt và bán chạy ở VN cũng như trên khắp thế giới. Và vui.. với thơ văn — có thêm những bài thơ văn hay.
_____________________________________________________
Nhân tiện Rong xin chia sẻ cùng Xứ Nẫu (không biết “quí ngài.. của VN mình?” có đọc qua những cuốn sách này hay những cuốn sách.. khác của Tây phương chưa. Nếu có “thời gian” đọc sách.. như những vị Tổng thống Mỹ thì hay biết mấy!):
Điểm Sách Gối Đầu Giường của Tổng Thống Mỹ
Mỗi Tổng thống Mỹ có sở thích và cách thể hiện tình yêu đọc sách khác nhau. Richard Nixon hâm mộ nhà văn người Nga Leo Tolstoy, Bill Clinton say mê truyện kinh dị còn Barack Obama “ghiền” tiểu thuyết …
Thomas Jefferson là một độc giả lớn. Trong thực tế, khi Thư viện quốc hội bị cháy rụi vào năm 1814, ông sở hữu bộ sưu tập sách cá nhân lớn nhất nước Mỹ và đã đề xuất bán bộ sưu tập của mình để gây dựng một Thư viện quốc hội mới. Jefferson đặc biệt yêu thích các tác phẩm của nhà triết học La Mã Cicero.
Lincoln cũng là một người rất yêu quý sách – đặc điểm phản ánh khá rõ trong những bài phát biểu của ông. Lincoln đặc biệt yêu thích Kinh thánh và các tác phẩm của Shakespeare.
Teddy Roosevelt đầu tiên và trước hết là một người ưa thích hoạt động ngoài trời, nên việc ông yêu thích tác phẩm “Các loài chim châu Mỹ” của Audubon không có gì đáng ngạc nhiên. Roosevelt cũng say mê cuốn “Ảnh hưởng của sức mạnh biển cả trong lịch sử” của Alfred Mahan – một tác phẩm về lịch sử chiến tranh hải quân mà ông dùng làm căn cứ để duy trì lực lượng hải quân Mỹ hùng mạnh. Ông không chỉ đọc mà còn viết bài phê bình về cuốn sách này.
Truman vẫn duy trì tình yêu vô bờ bến đối với sách vở như một sự đam mê từ thuở thiếu thời, đặc biệt là cuốn “Những người đàn ông vĩ đại và những người phụ nữ nổi tiếng” – một tuyển tập các bài viết tiểu sử của tác giả Charles Francis Horne. “Cuộc sống của những người đàn ông vĩ đại và những người phụ nữ nổi tiếng lôi cuốn tôi và tôi đọc tất cả những gì có thể tìm thấy về họ”, ông nói.
Mặc dù John F. Kenedy có sở thích đọc sách rất phức tạp (một trong những cuốn sách yêu thích của ông là “Đỏ và đen” của Stendhal – cuốn tiểu thuyết tâm lý và trào phúng về trật tự xã hội Pháp), ông cũng yêu thích các tác phẩm truyện cười. Một trong các tác giả ông hâm mộ là Ian Fleming và tác phẩm ông đặc biệt yêu thích là “Đến từ Nga cùng tình yêu”.
Richard Nixon hâm mộ nhà văn người Nga Leo Tolstoy nhiều tới mức, trong hồi ký của mình, ông tự gọi bản thân là “một môn đệ của Tolstoy”. Ông tiết lộ đã đọc tất cả các tác phẩm của nhà văn này từ khi còn trẻ. “Tôi không được học hành nhưng tôi đọc rất nhiều sách”, Nixon nhấn mạnh.
Một bài báo trên tờ New York Times năm 2008 đã viết: “Ronald Reagan đọc sách để thoát khỏi nỗi sợ hãi và sự mơ hồ trong gia đình có người cha say xỉn của ông, ẩn nấp tại ngôi nhà của một người hàng xóm cao tuổi trong những buổi chiều bất tận và để mình đắm chìm vào những tiểu thuyết thần tiên của Edgar Rice Burroughs, bao gồm cả một cuốn có nội dung đề cập tới một lá chắn không gian đặc biệt để bảo vệ thế giới khỏi sự xâm lăng của người sao Hỏa – một kiểu mẫu đã tái xuất hiện trong cuộc
sống của Reagan, trước hết là trong một bộ phim của đạo diễn Brass Bancroft và sau đó là với Sáng kiến quốc phòng chiến lược”.
Đối với Bush cha, “không có cuốn sách nào nổi trội hẳn” và có tác động lớn nhất tới cuộc sống của ông nhưng ông luôn tự khắc họa mình là một người vô cùng ham mê đọc sách. Trong một cuộc phỏng vấn năm 1995, ông Bush cho hay: “Một trong những nhà sử học ở Williamsburg đã nói về ’Chiến tranh và hòa bình’. Tôi đã phải đọc cuốn sách đó ở trường. Đó là một chuyên luận dài hơi và khơi gợi cảm hứng. Tôi đọc nó hai lần. Nó dạy tôi nhiều điều về cuộc sống. Có một cuốn sách kỳ diệu của Salinger nhan đề ’Bắt trẻ đồng xanh’ và một cuốn sách về phân biệt đối xử có tên gọi ’Thỏa thuận của quý ông’. Tôi nghĩ những cuốn sách này đã giúp định hình cuộc sống của tôi”.
Bill Clinton nổi tiếng là một người ham đọc sách. Ngoài truyện kinh dị, các tác phẩm văn học mà ông lúc nào cũng yêu thích là “Tôi biết tại sao con chim bị nhốt trong lồng lại hót” của Maya Angelou và “Người đàn ông vô hình” của Ralph Ellison.
Đã có vô số cuộc tranh luận trong nhiều năm qua về việc George W. Bush (Bush con) thực sự ham thích đọc sách tới mức nào. Trong một bài bình luận năm 2006, tác giả Maureen Dowd đã tỏ ra hoài nghi về kế hoạch đọc các tác phẩm Shakespeare trong kỳ nghỉ hè của vị Tổng thống Bush khi đó. Theo cây bút Dowd, trong suốt chiến dịch vận động tranh cử năm 2000, ông Bush đã nói với bà rằng tác giả yêu thích của ông là John Le Carre hoặc như ông nói “John La Care, Le Carrier hay bất cứ cách nào mà bạn phát âm tên ông ấy”.
Tuy nhiên, Bush con từng bày tỏ sở thích đọc sách trong nhiều dịp khác nhau, trích dẫn cả những cuốn như “Một trường hợp dân chủ” của Natan Sharansky. Cựu cố vấn Karl Rove cũng đã lên tiếng bảo vệ Bush. Trong một bài viết trên tờ Wall Street Journal năm 2008, Rove khẳng định “Bush là một người ham mê đọc sách”. Rove cũng đã liệt kê những cuộc thi hàng năm giữa ông và Bush con xem ai có thể đọc nhiều sách nhất. Theo Rove, năm 2006, “tôi đã đánh bại tổng thống nhờ đọc 110 cuốn trong khi ông ấy đọc 95 cuốn”.
Sở thích văn học của Barack Obama đã thu hút sự chú ý của đông đảo dư luận ngay từ những ngày đầu vận động tranh cử vào Nhà Trắng. Bản thân từng là một cây bút ăn khách trước khi trở thành ứng cử viên Tổng thống Mỹ, tình yêu đọc sách của Obama chẳng khiến ai ngạc nhiên. Trong số các tác phẩm “gối đầu giường” của ông có “Tự lực” của Emerson và cuốn “Đội ngũ những kẻ đối địch” mới đây của Doris Kearns Goodwin. Obama cũng là người “ghiền” tiểu thuyết. Mới đây, ông đã viết một lời
nhắn gửi tới cây bút ăn khách Yann Martel để bày tỏ việc ông và con gái thích đọc cuốn “Cuộc đời của Pi” tới mức nào.
Thanh Bình (Theo Huffingtonpost)
Tổng Thống Mỹ nào cũng thích đọc sách
daodaophuoc tui cũng thích đọc sách
Vậy là:
daodaophuoc là Tổng Thống Mỹ (Tho)!
Tôi đã đọc tác phẩm này,nói chung đọc được
Cám ơn anh Minh Huy đã đưa ra nhận xét của mình sau khi đọc sách.
Đọc bài viết của anh Quế Sơn biết thêm được một tác phẩm nổi tiếng của một nhà văn lớn nước Nhật . Cám ơn anh !
Về văn học Nhật, tôi nghĩ anh Nhật Chiêu là một trong những người “sành” nhất, sau mấy chục năm nghiên cứu, giảng dạy và dịch văn học Nhật. Nếu có thì giờ và nếu thích, cô YD đọc sách anh Nhật Chiêu cho vui.
Cảm ơn QS đã giới thiệu văn học Nhật – món nầy tôi mùa tịt. Hậu bán thế kỷ 19, Nhật Bản đã cử người đi học văn học Anh Cát Lợi, còn ở VN triều đình TỰ Đức mắn Nguyễn Trường Tộ là “yêu ngôn hoặc chúng”, mất nước là phải.
Chào anh TN,
Vấn đề anh chợt nêu ra, tôi thấy nó là một trong những vấn đề nhức nhối trong lịch sử nước ta, Nếu rảnh và nếu thích, anh đọc cuốn “Nước Đại Nam đối diện với Pháp và Trung Hoa, 1847-1885” của Yoshiharu Tsuboi, một giáo sư người Nhật. (Nxb Tri thức, 2011) sẽ thấy nhiều lý giải hay.
Nước Anh dưới thời Nữ hoàng Victoria (ở ngôi 1837-1901) là một “siêu cường” nên người Nhật, dưới thời Minh-trị Duy-tân, được gởi sang Anh học tập rất nhiều là điều dễ hiểu. “Hậu quả” cho tới ngày hôm nay là dân Nhật lái xe phía tay trái! y chang mấy cựu thuộc địa to có, nhỏ có của Anh như Ấn Độ hay Hongkong…
Nói chuyện thuộc địa, tôi liên tưởng đến câu nói nổi tiếng, mang tính kiêu ngạo, chắc anh đã nghe: “Mặt trời không bao giờ lặn trên đế quốc Anh” (“The sun never sets on the British Empire”). Đế quốc Anh vào hậu bán thế kỷ 19 là rộng lớn nhất trong lịch sử nhân loại, khoảng 33 triệu cây số vuông, từ Đông sang Tây, từ Canada đến Nam Phi, từ Ấn Độ đến Úc, không kể mấy nước gần ta như Malaysia, Miến Điện, Ceylan (Sri-Lanka ngày nay)… nên lúc nào ở đâu đó trong Đế quốc vẫn là ban ngày.
Nhưng có một câu nói khác đáp lại câu trên một cách cực kỳ sắc sảo, do một trí thức thuộc địa (Ceylan) du học ở Anh những năm 30 thế kỷ trước, tên là Colvin R.de Silva (1907-1987), tuy không nổi tiếng bằng câu trước, nhưng giờ cũng đã đi vào sử sách. Đó là :
“Chính vì Thượng đế không tin người Anh trong bóng tối” (“That’s because
God does not trust the British in the dark.”)
Trong bóng tối? Biết bao tội ác và tội lỗi (kể cả tình dục) đã xảy ra trong bóng tối nhiều hơn vạn lần giữa thanh thiên bạch nhật.
Quế Sơn
Cám ơn anh Quế Sơn, đã gới thiệu một tác giả lớn của văn hóa Nhật.
Posted by 123.20.191.9 via http://webwarper.net, created by AlgART: http://algart.net/
This is added while posting a message to avoid misusing the service
Cám ơn anh LMT. Mong có dịp đọc thêm thơ anh.
Natsume Soseki cái tên tác giả lạ quá,nhưng biết thêm cũng tốt. Cảm ơn dịch giả Quế Sơn
Cám ơn chị Thúy Loan đã viết “com”.