Xứ Nẫu

Đặng Chương Ngạn

Mùa hè Khán mười bảy tuổi, tiết trời oi nóng nhưng quá nửa đêm trời trở lạnh đột ngột. Lúc ấy, Khán thường tỉnh giấc. Bên cạnh gã đứa em út vẫn ngủ ngon lành, mái tóc rễ tre đỏ quạch dựng đứng, đôi môi hơi nhệch ra. Nó nằm co quắp trong đến tội nghiệp. Khán nhổm dậy, tìm tấm chăn vỏ mỏng, mềm nhủn, bốc mùi ngai ngái phủ lên người gã và đứa em rồi nằm xuống. Đêm yên tĩnh. Nhưng gã chưa thể ngủ tiếp ngay được. Gã nằm yên thấp thoảng chờ đợi. Chờ đợi. Đêm nào cũng vậy, vào khoảng ấy, từ dòng sông chạy qua trước nhà gã sẽ vọng lên tiếng hát, giọng liêu trai mông lung như sương khói lan rộng ra ven bờ… Rồi đấy, tiếng mái chèo nhẹ êm như lũ cá quẫy mình. Có một cô gái đang xuôi thuyền bên sông… Khán lắng nghe tiếng hát hình dung rõ mồn một cái bến sông màlúcthường nó hiện lên trong đầu gã hết sức mờ nhạt. Rõ đến từng chi tiết. Lối xuống đến lõm sâu, cắt ngang bờ sông thoai thoải, đủ hai mươi sáu bậc, bị mài nhẵn trơn trụi. Những viên sõi nước rữa mãi bóng lên, lấp lánh. Mùa hè, bậc nước rút ngang bậc thứ mười, mười một. Trên bến mấy bụi tre hóp ken đặc. Thân tre gầy guộc, nhặt mắt, màu vàng óng như được hung khói. Hai cây ngô đồng già trầm mặc, thi thoảng buông một vài chiếc lá. Những chiếc lá to bằng cái nón chao liệng rất lâu giữa khoảng không mới nhẹ nhàng đáp xuống mặt đất, rãi dài theo mặt bến. Đêm có trăng bến sông đẹp đến nao lòng.

Khán nằm im lắng nghe cho đến khi con thuyền xuôi về cuối hạ lưu, tiếng hát nhỏ dần nhỏ dần, tan biến vào đêm vắng. “Cô gái hát thật tuyệt!”, gã lẩm bẩm, thao thức thêm một lúc nữa rồi chìm đắm vào giấc ngủ.

Cũng mùa hè đó, Khán được cử lên thị trấn học lớp kế toán nông nghiệp huyện mở. Lớp học có mấy chú lớn tuổi, còn lại là đám thanh niên mười chín, hai mươi, có bốn cô gái rất trẻ. Giờ ra chơi, đám con trai xúm lại làm quen, tán tỉnh mấy cô gái. Họ chuyện trò vui vẻ, cười đùa tếu táo. Khán tụt dép, ngồi bệch dước sân cùng mấy chú hút thuốc lào, nghe chuyện trạng. Các chú ăn nói bỗ bã, bặm trợn, đôi khi rất tục, làm gã ngượng. Khán cũng muốn làm quen với các cô gái nhưng gã quá vụng về, nhút nhát. Gã luôn mặc cảm với cái thân hình cao quá cỡ, đen đúa, cái mũi dài nhọn của mình. Lý trí khuyên bảo gã phải chú tâm mà tiếp thu nghề kế toán nhưng trái tim mười bảy tuổi khao khát yêu đương của gã chẳng chịu nghe lời, nó cứ đập rộn lên trước ánh mắt là lạ của các cô gái.

Thị trấn cách làng Khán những chín kilomet. Sáng, gã dậy đi từ sớm; chiêù tan học, gã vọt ra khỏi lớp guồng thật nhanh đôi chân sếu trên con đường rải sỏi. Gã phải gắng về đến bến sông bên kia trước bảy giờ tối để còn kịp qua chuyến đò ngang cuối ngàỵ Chiều cuối tuần, gã vừa vọt qua cửa lớp thì bỗng nghe ai đó gọi tên mình. Gã đứng lại, nhận ra cô bạn gái ngồi cùng bàn đang đi tới:

– Anh về Hạ Phú à?

Gã gật đầu:

– Ừ!

– Ồ, Xuyến về Thượng Phú đây mà. Chúng ta đi cùng đường nhé!

Cô gái reo lên. Gã nghệch mặt, mgúc ngoắc đầu như bò đội nón. Xuyến cười cười, tủm tỉm bảo gã:

– Từ nay tan học, anh đợi Xuyến, anh và Xuyến cùng về nhe!

Gã “ừ” cộc lốc, kẹp cái túi vải vào nách, cắm đầu đi vùn vụt. Được một quãng, ngoái lại, gã thấy cô bạn đang bươn bả phía sau.

Từ đó, Khán đợi Xuyến cùng về. Khán đưa cô bạn đến tận ngõ nhà cô ta rồi mới quay quả trở lại con đường sỏi dẫn về làng mình. Trái tim gã nện thình thịch suốt đoạn đường hai người bước bên nhau. Gã nghẹt thở, hụt hẩng mổi khi Xuyến bất ngờ ngước đôi mắt lá răm lướt nhìn sang. Vì Xuyến đi quá chậm, vì phải đưa tiễn Xuyến nên gã về đến bến sông bên kia quá muộn, chuyến đò ngang cuối cùng trong ngày đã qua sông từ lâụ Gã phải cởi quần áo vo tròn cùng túu sách vở, bơi bì bõm qua sông.
Một chiều tan học, Khán đang đứng đợi trước cửa lớp thì Xuyến đi tới bảo gã:

– Anh Khán về trước đi, đừng đợi em!

Gã ngơ ngác:

– Xuyến chưa về à?

– Em có việc về muộn.

Gã hăng hái:

– Anh đợi em. Muộn mấy anh vẫn đợi!

Xuyến đung đưa cái túi xách, nhìn gã, cúi xuống nói rất nhanh:

– Cảm ơn anh Khán. Hôm nay Xuyến có hẹn với người bạn traị..Người bạn đó sẻ đưa Xuyến về…

Khán chợt hiểu. Mặt gã tái đi, cổ họng gã tắt nghẹt. Không nói gì, gã cấm đầu đi như chạy trên con đường mù bụi. Ra khỏi thị trấn, Khán không đi theo con đường cũ mọi khi nữa, gã rẽ ngoặt sang một con đường khác. Khán đã sai lầm khi quyết định như vậy. Gã bị lạc mãi nữa đêm mới lần ra được bờ sông. Gã mặt nguyên quần áo bơi sang bờ bên này, đi dọc theo bờ sông về phía hạ lưu. Gã bước hùng hục, bất kể bùn lầy, để mặc cho những bụi gai sắc nhọn, đám cỏ tranh cứng ngắc cào xé, chọc vào ống chân đau rát. Lòng gã trống rỗng, nhức nhối…

Bỗng gã đứng sững lại, thở hồng hộc. Gã nghe có tiếng hát, tiếng mái chèo khua nước. Con thuyền! Con thuyền! tiếng hát của cô gái lái thuyền! Sục đôi chân trong bùn lõng bõng, gã quay ngoắt nhìn về phía thượng lưu dòng sông. Trong ánh trăng bàng bạc của đên hạ tuần, gã nhìn thấy một con thuyền đang xuôi tới. Nó hiện ra, lớn dần trên mặt nước lấp lánh ánh bạc, chỉ gờn gợn như của gã những lưỡi sóng nhỏ, trôi qua đoạn sông trước mặt gã ở bờ bên kia. Một con thuyền ngắn ngủi có mui, một dáng người lờ mờkhông rỏ hình thù. Tiếng hát bây giờ có thể nghe rỏ từng lời, như một bàn tay nhỏ nhắn xoa dịu trái tim của gã… Con thuyền trôi xa dần. Gã sực tỉnh, rút đôi chân ngập sâu dưới bùn lên, cuống cuồng chạy theọ Gã cứ chạy như vậy, con thuyền trôi dưới sông, gã chạy trên bờ. Gã chạy, chạy mãi cho đến khi kiệt sức gục xuống bên gốc một cây ngô đồng già. Gã kịp nhận ra đấy là gốc cây ngô đồng giàở bến sông đầu làng.

Khán không đến lớp kế toán nữa. Cũng may, mấy tháng sau, gã nhận được gấy báo của trường đại học. Khán thở phào, lên đường ra Hà Nội. Gã học năm năm, tốt nghiệp người ta phân gã vào Nam. Gã cứ biền biệt mãi, đôi khi mới ghé về quê.

Bây giờ, Khán đã là một người đàn ông ngoài bốn mươi, gầy ốm, tính tình cau có, trầm lặng, chồng của một bà to béo lắm lời, ông bố của mấy đứa con nghịch như quỉ sứ. Cuộc sống đã nhào nặn gã bằng những vố thất bại, rủi ro, những nổi đau khủng khiếp. So với những nổi đau này, câu chuyện mùa hè năm mười bảy tuổi trước trở thành một kỷ niệm ngọt ngào mà mỗi khi nhớ lại Khán đã có thể mỉm cười cho tính nông nổi trẻ con của mình ngày ấy. Khán đã quên nhiều kỷ niệm nhưng cô lái đò vẫn luôn trở lại trong trí nhớ của gã. Khán luôn hình dung ra hình ảnh của một cô gái trẻ đẹp, mảnh mai, mái tóc đen dàị Không hiểu sao, gã cứ tin cô gái có mái tóc đen dài.

Bốn ba tuổi, Khán trở về bến sông quê lần cuối cùng. Người cha của Khán sau trận ốm nặng quyết định ra thành phố sống với đứa con đầụ Ông bán nhà, gọi anh em gã vềliên hoan chia tay với xóm làng. Buổi liên hoan tổ chức ngay trước hôm gia đình gã rời quê. Đêm, sau khi đưa tiễn người khách cuối cùng, gã nằm vật xuống chiếch giường tre mà hồi nhỏ gã vẫn ngủ với đứa em trai út. Quá nửa đêm, gã tỉnh giấc, ruột gan bồn chồn. Lòng gã trống trếnh. Ngoài vườn trăng sáng mông lung. Bóng mấy cây cau sau nhà đổ dài, khẽ đu đưa. Gã ngồi dậy, ngáp khan, lần tìm gói thuốc trên mặt bàn. “Có lẽ mình không quen với không khí vùng quê nữa”, gã nghĩ. Nhưng ngay đấy sự yên tĩnh của đêm khuya làm gã chợt nhớ… Phải rồi… tiếng mái chèo quẫy nước… tiếng hát của cô gái lái thuyền những năm xưa… Gã đứng dậy theo con đường nhỏ dẫn ra bến sông. Gã lần theo bậc lên xuống trơn chuội xuống tận mép nước. Gã đứng nhìn mặt sông lấp lánh dước ánh trăng suông chờ đợi… Gã chờ đợi… nhưng con thuyền không xuất hiện.

Gã bước chầm chậm theo dải cát ven bờ. Cát lạo xạo dước chân gã. Chỉ it’ giờ nữa gã sẽ rời bỏ bến sông này… Có thể chẳng bao giờgã còn trở lại nơi đây nữa. Mười bảy tuổi gã đã rời bỏ bến sông quê đi tìm hạnh phúc. Ở tuổi bốn ba, gã biết hạnh phúc đã ngoài tầm tay với của mình. Hạnh phúc hình như không có thực. Đó cỉ là trò chơi may rủi của Thượng đế. Cả những năm tháng phiêu bạt của đời gã hình như củng không có thực… Nhưng bến sông này, dòng nước kia là có thực. Có thực những đêm trăng mờ ảo, có thực mối tình đầu ngờ nghệch của gã. Có thực một con thuyền và tiếng hát của người thiếu nữ năm nàọ Phải, trong đời mình có biết bao lần trái tim gã đã đau và có một lần trên bến sông này, tiếng hát của cô gái đã làm dịu nỗi đau của gã. Để rồi nhiều năm tháng sau gã vẫn được sưởi ấm bởi kỷ niệm ấy.

Khi Khán quay lại bến sông trời đã hửng sáng. Gã giật mình: người cha gã không biết đã đứng đó từ lúc nào. Ông nheo nheo đôi mắt già nua nhìn sang bờ bên kia, lưng còng gập xuống.

– Thưa cha, cha dậy sớm thế?

– Người mua nhà đến rồi con ạ Cha cho phép họ dọn nhà. Con ra đây giã biệt bến sông phải không?
– Thưa cha, vâng.

– Cha cũng thế… Cả đời cha gắn bó với bến sông này con a….

– Thưa cha! Cha có nhớ ngày trước đêm đêm có ai đó thường hát trên sông?

– Có… Có chứ con!

– Một cô gái xinh đẹp, yêu đời phải không cha?

– Con nói sao! Một cô gái xinh đẹp, yêu đời ử Không! Đó là một người phụ nữ góa chồng và hình như ngớ ngẩn. May chị ta còn biết lấy củi từ miền thượng chở về chợ dưới xuôi bán… Có lẽ chị ta hát để đỡ cô đơn khi một mình đêm đêm xuôi thuyền trên sông vắng. Nhiều đêm đông, tỉnh giấc, cha cũng nghe chị ta hát. Năm năm nay không thấy chị ta nữa…

Gã cắn chặt đôi môi khô héo, quay mặt nhìn ra bến sông. Trời đã sáng, dòng nước bình thản trôi.