ĐẶNG THIÊN SƠN
Sinh thời, nhà thơ Nguyễn Khuyến đã viết một bài thơ rất hay để miêu tả cảnh phiên chợ cuối năm ở làng Vị Hạ, miền chiêm trũng quê ông: “Tháng chạp hai mươi bốn chợ Đồng/ Năm nay chợ họp có đông không?/ Dở trời, mưa bụi còn hơi rét/ Nếm rượu, tường đền, được mấy ông?/ Hàng quán người về nghe xáo xác/ Nợ nần năm hết hỏi lung tung/ Dăm ba ngày nữa tin xuân tới/ Pháo trúc nhà ai một tiếng đùng” (*). Nhưng đó là bài thơ tả cảnh những phiên chợ quê ngày giáp Tết cách nay đã hơn một trăm năm. Còn quê tôi cách nay độ hơn mười năm những phiên chợ đồng ngày giáp Tết vẫn được họp, kẻ bán người mua nườm nượp, tràn ngập sắc xuân.
Thời ấy, hằng năm cứ vào khoảng 20 tháng Chạp, chợ đồng quê tôi bắt đầu nhóm. Vì đó là thời điểm vụ màu vừa thu hoạch xong, xã chọn những thửa ruộng màu sát trung tâm văn hóa, gần đường cái quan cho phép bà con tiểu thương, những gánh hàng xén được họp chợ tạm thời trên những thửa đất trống. Đây là cách làm nhằm phục vụ lượng người mua sắm tăng đột xuất dịp cuối năm, giảm tải cho chợ chính.
Do là chợ tạm nên không có mái che, mọi thứ hầu như kẻ bán, người mua đều phải tự túc sắm lấy. Thế nhưng, với người dân quê tôi lúc đó, mỗi năm cứ đến dịp chợ đồng nhóm họp là lại nô nức như đi trẩy hội. Năm nào nhà tôi cũng có gánh hàng xén ở chợ đồng, khi thì mẹ bán trái cây, đồ vàng mã, khi thì bán áo, quần, đồ chơi cho trẻ con.
Chúng tôi ra chợ phụ giúp mẹ trông hàng. Mẹ cho chúng tôi tiền để mua sỉ bóng bay về thổi bán lại cho những đứa trẻ đi chơi chợ Tết. Chúng tôi phải tranh thủ buổi tối để thổi bóng, có lúc thổi căng quá, bóng nổ văng vào mặt đau điếng. Nhưng chúng tôi vẫn vui và háo hức lắm. Tiền bán những chiếc bóng bay mẹ tôi không lấy mà cho chúng tôi để mua món đồ mình thích.
Ở chợ đồng, người ta bày bán đủ mọi thứ: quất, đào từ xứ Bắc chuyển vào; hoa từ Đà Lạt chuyển ra; quần áo, giày dép, đồ chơi trẻ con… Có những khu chỉ dành riêng để bày bán câu đối, trướng, tranh ảnh trang trí bàn thờ gia tiên… Ông nội tôi mỗi lần đi chợ đồng, thích nhất là được xin các cụ cao niên trong xã viết cho mấy chữ nho về treo trong phòng đọc, để mỗi khi trà, rượu với bạn hữu lại đem ra luận. Cha tôi sau một hồi thỏa thuê với ván cờ người được tổ chức ngay ngoài rìa chợ cũng vội chen vào dòng người chặt như nêm để mua cho bằng được mấy ký thịt thăn, thịt bắp…
Chỉ mới hơn mười năm, quê tôi đã đổi khác rất nhiều. Giờ đây, những phiên chợ Chạp không còn phải họp tạm ở thửa ruộng nơi cánh đồng sát đường nữa. Xã đã đầu tư xây hẳn cả trung tâm thương mại, đủ sức chứa hàng trăm ki-ốt bán hàng. Người ta đi chợ Tết cũng không còn náo nức như xưa. Những mặt hàng truyền thống cũng vắng bóng dần đi, thay vào đó là hàng nhập khẩu. Trẻ con cũng không còn đăm chiêu bên những chiếc bóng bay, những hàng tò he như chúng tôi ngày nào, mà đòi bố mẹ phải mua những đồ chơi điện tử đắt tiền có hình dáng như chiếc máy tính, điện thoại…
Bước ra khỏi phiên chợ Tết, những hạt mưa xuân lắc rắc trên vai áo tôi. Chợ đồng đã lùi xa vào quá vãng. Bất giác tôi lại lẩm nhẩm trong miệng bài thơ “Chợ Đồng” của Nguyễn Khuyến.
(*) Bài thơ “Chợ Đồng” của Nguyễn Khuyến, rút từ “Tinh tuyển Văn học Việt Nam”, tập 6, NXB Khoa học – Xã hội, 2004.
Xứ Nẫu 
“Bước ra khỏi phiên chợ Tết, những hạt mưa xuân lắc rắc trên vai áo tôi. Chợ đồng đã lùi xa vào quá vãng. ”
Những phiên chợ như thế này đã chuyển thành ký ức làm bâng khuâng lòng người nhưng dù sao những thay đổi đó cũng là sự tiến bộ của cuộc sống .
Chúc tác giả một mùa Xuân như ý .
Đọc Chợ đồng tháng Chạp nhớ chợ Gò
Mình mới đi chợ Đồng Phó sáng nay,hệt như mô tả chợ đồng của ĐTS
Hi! Chắc là mua được nhiều đồ tết anh nhỉ?
Truyện ký gợi nhớ về một thời khắc tết chưa xa nhiều nét đẹp cổ truyền
Cảm ơb Chị BNgọc!
Không biết những nơi khác như thế nào ,ở Phú Yên quê tôi,những phiện chợ tết này vẫn nhộn nhịp trong những ngày cuối năm âm lịch.
Mừng cho quê anh/chị vẫn còn giữ được một nét văn hóa đẹp!
Tự nhiên nhớ những phiên chợ tết ngày xưa quá
cảm ơn anh!
chào anh ”vũ!”[bên ”tai”nghe ”tiếng”pháo nổ đùng!/tiếng pháo nhà ai?vui đón xuân?!chợ tết ngày xưa vui vui quá!lời qua tiếng lại ”nổ”tưng bừng!]vui quá!phải o anh ”vũ”?
“Pháo TRÚC nhà ai một tiếng đùng”.
Những loại pháo ai cũng biết như pháo diển quang, pháo tống, pháo chuột. Vậy pháo TRÚC trong câu thơ của Nguyễn Khuyến là pháo gì?
Trúc là tre, theo Hán văn. Nhưng người Việt trúc khác tre, tương tự lồ ô, mò o,…mặc dầu cùng họ nhà tre. Câu thơ khác của Nguyễn Khuyến:”Thu ăn măn trúc, Đông ăn giá”. Măn tre thì ăn được, còn măn trúc rất đắng không ăn được. Vậy phải hiểu măn trúc trong câu nầy là măng tre.
Vậy, pháo trúc có thể được hiểu là PHÁO TRE.
Ở Bình Định trước đây có pháo tre, thể hiện trong câu ca dao về vụ cháy đình Kiên Mỹ, nơi dân Tây Sơn thờ anh em Nguyễn Tây Sơn trá hình dưới hình thức cúng đình ( vì nhà Nguyễn Gia Miêu cấm):
Thăng thiên mà cõng pháo tre
Cháy đình Kiển Mỹ ò e ý ò.
Pháo thăng thiên “cõng” một pháo tre ở đầu, bay lên trời nổ cái đùng (pháo thăng thiên thường chỉ bay không gây nổ). Nguyên lý chế tạo loại hỏa tiễn “đất đối không” nầy: khi thuốc pháo của thăng thiên đốt hết , lửa sẽ bén qua ngòi pháo tre để kích hoạt pháo tre nổ.
Pháo tre BĐ cũng bao gồm một nòng giấy bổi chứa thuốc pháo, to gấp ba, bốn lân pháo điển quang, bên ngoài người ta dùng lạt cật tre quấn lại cho chặt như gói nem, càng chặt nổ càng lớn.
Trở lại vụ cháy đình Kiên Mỹ. Khi pháo tre nổ, những lạt tre bị đốt rơi xuống mái đình lợp tranh gây đám cháy đình trong lúc đang cúng ( giàn kèn đang thổi ò e ý ò).
Khi tôi con bé, khoảng nửa đầu thập niên 50 của TK 20, ở TS pháo tre còn bán. Nay mọi loại pháo đã bị cấm, coi như pháo vào viện bảo tàng (chắc cũng không có).
Chúc mọi người ăn Tết vui vẻ và đốt pháo tưởng tượng cho vui cửa vui nhà.
PS. Trong bài tác giả có nói “thổi bong bóng BAY” (bằng miệng). Bong bóng thổi bằng không khí thì không bay được, chỉ có bơm bằng khinh khí (hydrogene) mới bay.
Bay gio dau con cho dong nua ?
chào ”bạn”tên lạ quá!”diephoa”[hoa điệp?][lá hoa?]à! minh nghĩ…”chợ đồng còn đấy!bởi ít ai thấy!tình làng nghĩa xóm/”ít đi qui lại”/hình thức dấu ái/o tiền bạc thay/như thuở xa xưa/tiền đâu cần xài!…
Cảm ơn anh về những ý kiến hữu ích trên. Có lẽ tôi sẽ đi vào tìm hiểu sâu xa câu thơ trên của Nguyễn Khuyến!
chợ đồng quê tôi/nụ cười trên môi/đón tiếp khách mời/đến ..tươi về ..vui/đọc..nhớ quê tôi/mưa nắng cuộc đời/vẫn đậm tình người/gặp chào thăm hỏi../[chào anh”đặng thiên sơn”đọc truyện của anh..chạnh nhớ chợ quê hiền hoà..
Cái này chỉ là một chút tản mạn. Cảm ơn bạn đã đồng cảm!