Nguyễn Đức Hiển
.
Tháng chạp rồi. Giờ này của 30 năm về trước, đi hái rau heo về ngang xóm rẫy đã thấy chơm chớm vạn thọ trổ những búp tròn như cúc áo. Tới 20 tháng chạp thì người ta bắt đầu nhổ bán. Cái màu vàng của tết quê nghèo thời đó, nhà ai cũng chưng vạn thọ. Sắc hoa tết khiến mọi nhà giàu nghèo đều bình đẳng. Giàu thì chưng từ ngõ vào sân, nghèo thì đôi chậu trước nhà và hai bên bàn thờ. Giàu, thì chơi từ trước tết 10 ngày, nghèo thì trưa 30 tết ra chợ mua hoa ế, vẫn đẹp y vậy.
Vạn thọ, đôi khi tôi nghĩ nó còn là cầu nối hai thế giới, của người sống và của ông bà khuất mặt. Nó được chưng ở nhà lẫn ngoài mộ.
Quê, vạn thọ được trồng ngoài rẫy. Đôi khi là bên những bìa rẫy nho, rẫy bắp. Có những đứa trẻ nghèo được cha mẹ chúng bày trồng vài luống, gần tết nhổ bán kiếm tiền mua áo mới và còn mấy đồng chơi bầu cua tôm cá.
Nhớ ngày còn bé, từ những xóm rẫy vùng cát, xe ngựa chở những mùa vạn thọ về phố rồi lại chở mấy món đồ chợ tết từ phố về quê. Những bụi vạn thọ vàng chanh như màu nắng non, lại có những bụi màu vàng lúa chín, quê mùa mà ấm áp. Nhiều nhà không có hoa mai, bởi nó đắt và không phải bao giờ cũng chọn được cành mai nhiều nụ, nhưng vạn thọ thì nhà ai cũng có, làng quê nào cũng có.
Những năm học đại học, chiều cuối năm đầy gió, ra sau ký túc xá Bình Triệu, cả một vườn mai sắp nở vẫn chưa thấy tết, nhưng rồi ra quán cà phê bên sông ngồi, một cái xà lan chạy qua, trên đó là mấy cặp vạn thọ vàng, chợt nhớ quê nhớ tết đến nao lòng.
Vạn thọ dễ sống, cứ nhổ nguyên bụi về rồi cho vào xô, cho cát vào và tưới nước thì nó tươi màu đến qua tết. Ngày xưa nghèo đến độ xoong cũ, xô nứt cũng thành bình thành chậu chưng vạn thọ, chỉ là dán phủ giấy màu bên ngoài. Để hai chậu vạn thọ hai bên bàn thờ và thắp nhang, màu vạn thọ và mùi nhang là đủ tết. Bàn thờ tết ở quê chỉ nải chuối và vài gói bánh cốm giã tay bọc giấy hồng giấy đỏ mà sao gợi hết sức. Nó tết còn hơn gì.
Có một đêm giao thừa xa quê trên penhouse nhà bạn. Vợ nó đi Mỹ ăn tết với con, có một mình y cũng tha đủ thứ hoa về nhà. Tiền bày biện cái bàn thờ nhà nó chắc cũng đủ vài chục hộ nghèo ăn cả cái tết. Nó mở chai rượu đắt tiền, hai thằng ngồi, uống nhiều mà cứ thấy sao sao. Chiều hôm sau nó lại rủ qua nhà uống rượu và ăn tết quê. Mấy chậu lan đã được cắm vào bình để chỗ khác, hai bên là hai chậu vạn thọ. Đốt tí nhang trầm, cắt miếng giò, nó nói hôm qua nghĩ mãi không biết thiếu gì, ra là thiếu hoa vạn thọ. Rượu đế và vạn thọ mới là tết mày ạ.
Thì ra, ngay với dân làm ăn như nó, ngày tết xa quê cũng bị níu kéo về ngày xưa với ký ức nghèo khó. Và vạn thọ quả là có sức dẫn dụ mãnh liệt.
Có đâu vài năm, tự nhiên vạn thọ ít hẳn, rồi đôi năm lại đây lại ngập tràn, vàng ấm hân hoan đón xuân về. Sẽ có kẻ đa cảm gồng lên ăn tết tha hương để chiều cuối năm gục ngã trước sắc vàng vạn thọ ven đường mà hối hả tìm mua chiếc vé cuối về quê cho kịp tết; sẽ có kẻ vì lý do nào đó mà xa nhà để chiều ba mươi ngồi nhấp ngụm rượu rồi nhìn màu hoa mà nghe vị đắng ly hương. Khi đó, trong một giây, sẽ thấy có những phút lòng yếu đuối đến độ dám từ bỏ thị thành vì màu vàng vạn thọ; sẽ thấy sự thiệt thòi đến cùng tận khi có tất cả mà không có quê để trở về.
Nhưng muốn được khóc cười với vạn thọ như vậy, bạn phải là dân miền Trung, dân xóm rẫy.
Hai năm trước, nhà đã đầy hoa, chiều 29 mình lại chở về một xe đầy vạn thọ. Chỉ là trên lề đường Phan Văn Hớn có một cậu trai loay hoay với nguyên một dải vỉa hè và những chậu vạn thọ sắp ngay hàng thẳng lối, năn nỉ: Anh Hai mua cho em có tết.
Nó lấy tiền thưởng tết mua một xe hoa chở từ Cái Mơn lên mà không bán được. Cho thêm ít tiền bảo mai mà không bán được thì kêu anh ra phụ bán với mày, tao nhẹ vía. Trưa 30 thấy nó alo nói anh ơi em về quê đây, em bán hết trơn rồi, em tính mua biếu anh cặp bưởi mà không biết nhà anh đâu. Bèn nói chờ tí, đừng mua bưởi. Ghé ra cho nó mấy hộp quà mình được tặng. Nó nói vầy tết này em bảnh rồi anh.
Vạn thọ cứ gợi cho mình nghĩ lan man những chuyện ngày xưa. Màu hoa là màu của sum vầy, của ngày tết, màu hoa vạn thọ buổi giao mùa đưa ta về ký ức. Mà không hiểu vì sao cái cây hoa chu kỳ sống có hai tháng rưỡi lại có tên là vạn thọ? Phải chăng mỗi mùa hoa là thêm một cái tết, người già thêm tuổi nên người xưa muốn đếm tuổi bằng những mùa vàng dân dã ấy?
Tất cả cảm xúc:
Xứ Nẫu 