“Có những vết nứt không bao giờ là vết thương. Chúng là cánh cửa, là ký ức, là tiếng thở nhỏ nhoi của điều đã sống – và chưa từng được gọi tên.”
Tôi đặt tay lên bức tường đá của ngôi tháp cổ. Đá lạnh, nhưng đó không phải cái lạnh của vật chất, mà là cái lạnh của thời gian – của những thế kỷ đã trôi qua, lặng lẽ đọng lại trong từng thớ gạch, từng khe nứt, từng đường vân bị bào mòn. Ngón tay tôi như chạm vào một tầng ký ức đã hóa thể, kết tinh thành im lặng.
Giữa khe nứt mảnh như vết dao khắc vào da thịt đất đá, có một vệt đen. Nó không đứng yên. Tôi cảm nhận nó đang chuyển động, như dòng chảy vô hình, ẩn mình dưới lớp thời gian.
Vệt đen ấy bò quanh mép gạch, men theo rãnh đá, rồi lẩn khuất vào những chùm rêu lặng lẽ bám bên tường. Dưới ánh sáng xiên qua tán cây già, vệt đen ấy bỗng lóng lánh, không rực rỡ mà nhức nhối – như ánh nhìn cuối cùng của một người sắp rời đi.
Tôi nghĩ về một vương triều đã sụp đổ – Chămpa, những thành quách nhuốm màu đất đỏ, những vì thần và những câu chuyện tình yêu bỏ quên trong tro bụi.
Có thể, nơi này từng có một người con gái Chăm đi chân trần trên bậc thềm đá lạnh, tay ôm đàn đá, mắt ngóng về cánh rừng, chờ một người không bao giờ trở lại.
Khi chiến mã kéo về chân tháp, khi lửa thiêu sáng cả triều đại, tình yêu ấy vẫn còn, nhỏ như hạt bụi, nhưng bền bỉ như vết đen kia – không bao giờ biến mất.
Tôi đứng đó, giữa tàn tích im lặng, thấy vệt đen ấy như một sinh thể đang sống – một dòng mực ký ức chảy ngang qua lịch sử, viết tiếp những điều chưa từng được gọi tên.
Những vệt đen ngoằn ngoèo quanh các hốc gạch, rồi hòa mình trong những rễ cây, len lỏi xuống lòng đá, như dòng suối ngầm không bao giờ cạn. Không ai thực sự thấy chúng, nhưng ai cũng đã từng cảm nhận được sự có mặt của chúng, như tiếng thì thầm trong lòng, rất khẽ, nhưng không thể làm ngơ.
Bầu trời phía trên vòm tháp như cũng trĩu nặng. Một cánh chim thần từ cánh tháp bất ngờ xao xác lướt qua, không phải âm thanh của cánh bay, mà là tiếng chạm mỏng tang giữa trời và ký ức. Âm thanh ấy làm không gian chao đảo, để lại dư vang như sợi chỉ vô hình nối liền quá khứ và hiện tại, giữa linh hồn và hình thể.
Ở góc tường, những ngón tay của phù điêu cổ vươn lên, động đậy dưới ánh chiều tà – như cố níu lấy điều gì đang tan ra. Tôi nghe tiếng gió rít qua các vòm trống, như tiếng Shiva vừa thức giấc.
Em – không rõ từ đâu đến – đứng bên tôi, ánh nhìn mờ xa như đã qua nhiều kiếp. Tôi chạm tay em, chỉ chạm vào lớp khói mỏng, thơm hương trầm. Em là hiện thân của những người từng yêu trong im lặng, từng đợi trong mù sương, từng tan vào đá.
Tôi cảm nhận như từ sâu trong lòng tháp có một trái tim già nua, nứt chảy ra những vệt đen – không phải của nỗi buồn, mà là dấu ấn của những câu chuyện chưa kể, những khát khao chưa được thấu hiểu.
Tình yêu trong tôi lúc đó không có tên, không có lời hứa, nhưng có hình: hình một vệt đen lặng lẽ bám vào tường đá cổ. Tôi không biết tình yêu ấy bắt đầu từ ai, kết thúc ở đâu, nhưng nó tồn tại – không cần người chứng, không cần lễ nghi.
Nó là thứ âm nhạc không vang thành tiếng, chỉ rung lên trong lồng ngực mỗi khi ta chạm vào một điều từng thiêng liêng.
Tường đá lúc này không còn là vật thể. Nó là bản nhạc chưa có người diễn. Mỗi vết nứt, mỗi vệt đen là một dòng ký âm trầm. Khi ánh sáng tan qua lớp rêu, tôi nhìn thấy: không chỉ là vết sẹo thời gian, mà là linh hồn còn đọng lại. Và trên những vệt rêu lóng lánh bất chợt nhìn thấy những đóa hoa xanh bung nở.
Tôi áp tay vào đá lần nữa, không để tìm hiểu, mà để im lặng cùng. Và trong sự im lặng ấy, tôi nghe được một nhịp thở, không phải từ ngôi đền, mà từ bên trong chính tôi.
Một phần sâu xa mà tôi đã từng đánh mất – giờ đây, đang trở về, cùng với em, cùng những vệt đen lóng lánh trên nền cổ xưa.
Một buổi chiều yên ả, tôi ngồi trước giá vẽ, tay cầm bút cọ, cảm nhận sự tĩnh lặng của không gian xung quanh. Ánh sáng nhạt nhòa từ ô cửa sổ len lỏi qua rèm, chiếu vào bể cá, tạo nên những vệt sáng lấp lánh trên mặt nước. Trong góc phòng, con mèo ngồi im lặng, đôi mắt vàng chăm chú dõi theo những chú cá lượn lờ. Chúng tự do bơi lội, không hề hay biết về ánh mắt đầy khao khát từ phía sau tấm kính. Con mèo như bị mắc kẹt giữa bản năng săn mồi và thực tại không thể vươn tới, đôi chân của nó cứng đờ trước rào cản vô hình.
Khung cảnh ấy khiến tôi liên tưởng đến bức tranh The Listening Room của René Magritte, nơi một quả táo khổng lồ bị giam cầm trong không gian chật hẹp. Quả táo, tuy chiếm trọn căn phòng, lại bị giam cầm bởi sự hiện diện của chính nó. Cũng như con mèo, nó cảm nhận sự gần gũi nhưng xa vời, giữa khao khát và thực tại. Chúng ta cũng vậy, nhiều lúc nhìn thấy những điều mong muốn ngay trước mắt, nhưng không bao giờ thực sự chạm tới.
Giữa sự tĩnh lặng, tiếng chim hót bất ngờ vang lên từ ngoài cửa sổ. Âm thanh ấy vang xa, không bị bất kỳ giới hạn nào ngăn cản. Nó làm tôi nhớ đến Twittering Machine của Paul Klee, những con chim cơ học phát ra âm thanh mỏng manh nhưng không bao giờ dứt, như tiếng vọng của khát vọng tự do. Tiếng chim hót ngoài kia cũng thế -biểu tượng cho một tự do không bị giam cầm, vượt qua mọi rào cản.
Trong không gian ấy, tôi vẫn ngồi vẽ, từng nét cọ trôi đi theo cảm xúc. Con mèo không ngừng dõi theo những chú cá, nhưng tiếng chim vang vọng lại khiến tôi nghĩ đến một sự tự do khác. Tiếng chim, không bị cản trở bởi tấm kính nào, là biểu tượng của sự tự do thực sự – một tự do mà con mèo, dù có cố gắng đến đâu, cũng không bao giờ đạt được. Con cá bơi lội trong bể của nó, con mèo có thể ngắm nhìn, nhưng chỉ có tiếng chim là hoàn toàn tự do – vượt qua mọi giới hạn của không gian.
Điều này khiến tôi nhớ đến Room in New York của Edward Hopper, nơi khoảng cách giữa những con người trong cùng một không gian tạo nên sự cô đơn vô hình. Cũng như giữa con mèo và bể cá, một tấm kính trong suốt nhưng không thể phá vỡ ngăn cách giữa khao khát và thực tại. Trong cuộc sống hiện đại, chúng ta cũng thường giống như con mèo, bị giam cầm sau tấm kính của những kỳ vọng, định kiến xã hội, và những giới hạn mà chính chúng ta tự đặt ra. Chúng ta nhìn thấy những gì mình khao khát, nhưng liệu có bao giờ thực sự chạm đến?
Salvador Dalí, trong The Elephants, đã vẽ những con voi khổng lồ đứng trên đôi chân mảnh khảnh đến nực cười. Cũng như sự tự do mà chúng ta tưởng mình có trong cuộc sống, mọi thứ đều mong manh và dễ vỡ. Con mèo trong căn phòng này, dù có cố gắng thế nào, vẫn không thể vượt qua tấm kính mỏng manh để chạm vào thế giới của những chú cá, giống như chúng ta khao khát một điều gì đó nhưng lại bị ngăn cách bởi những giới hạn vô hình của cuộc đời.
Trong cuộc sống, có bao nhiêu lần chúng ta tưởng chừng đã gần đạt được điều mình muốn, nhưng rồi lại thấy nó trượt khỏi tay? Mỗi chúng ta đều giống như con mèo, bị mắc kẹt phía sau tấm kính vô hình của mạng xã hội, của kỳ vọng xã hội, và của chính những ước mơ chưa thể chạm tới. Giống như quả táo trong tranh Magritte, chúng ta bị giam cầm trong chính không gian của mình, mặc dù tưởng chừng như mọi thứ đều ở ngay trước mắt. Như trong tranh Hopper, khoảng cách vô hình giữa người và người tạo nên một cảm giác cô đơn không thể diễn tả.
Và rồi, tiếng chim hót lại vang lên, nhắc nhở rằng tự do thực sự không đến từ việc chinh phục những gì ngoài tầm với, mà từ việc chấp nhận và buông bỏ. Tiếng chim ấy nhắc chúng ta rằng có những thứ không thể bị trói buộc, vượt qua mọi rào cản, và khi ta học cách buông bỏ, tự do mới thực sự hiện hữu.
Khi tôi ngồi trước giá vẽ, con mèo vẫn dõi theo những chú cá, căn phòng vẫn tĩnh lặng như lúc ban đầu. Nhưng tiếng chim hót thì vẫn ngân vang, như một lời nhắc nhở về sự tự do không bị giới hạn. René Magritte từng nói: “Mọi thứ chúng ta thấy đều che giấu một điều khác. Chúng ta luôn muốn thấy điều giấu sau cái thấy.” Để nhìn thấy điều ấy, ta phải học cách buông bỏ những gì không thể sở hữu và nhận ra rằng tự do không nằm ở việc kiểm soát, mà ở việc hiểu và chấp nhận.
Người nghệ sĩ trước khung tranh cũng vậy, mang trong mình tinh thần tự do không thua kém gì tiếng chim hót. Bức tranh là khung trời của họ, nơi họ không bị giới hạn bởi bất kỳ tấm kính nào hay bất kỳ quy chuẩn nào. Tự do của người nghệ sĩ không đến từ việc vẽ những điều hoàn hảo, mà từ việc dám vẽ những gì mình cảm nhận, dù là những hình ảnh vặn vẹo hay sắc màu không trọn vẹn. Trong thế giới của khung tranh, họ như tiếng chim ngoài kia – tự do bay xa, vượt qua mọi rào cản, để tạo nên một thế giới mới, nơi không còn giới hạn nào tồn tại.
Xứ Nẫu 